Tijdloze wijsheid in de Embassy of the Free Mind

Emy ten Seldam

Tijdloze wijsheid in de Embassy of the Free Mind

Wonend in het oosten van het land kom ik niet vaak meer in Amsterdam en ik loop eerlijk gezegd dan ook een beetje huiverend door de smerige straatjes met volop sekswinkels en vieze cafeetjes naar Keizersgracht 123. Daar aangekomen betreed ik het Huis met de Hoofden waar de Embassy of the Free Mind sinds oktober 2017 is gevestigd. De Embassy of the Free Mind bevat werken uit de collectie van de wereldberoemde Bibliotheca Philosophica Hermetica, opgericht door Joost R. Ritman. Wijsheid in beelden en teksten uit de hele wereld zijn hier verzameld.

Ik word hartelijk verwelkomd door Esther Ritman, directeur en dochter van Joost R. Ritman, die naast een buste staat van Marsilio Ficino (1433-1499) die in dienst was van de Medici en vertalingen maakte van het Corpus Hermeticum van Hermes Trismegistus. Ik treed werkelijk een geheel andere wereld binnen, waar wijsheid te voelen is. Wat een verademing, wat een schoonheid, wat een sfeer. Een oase van kennis en wijsheid in een woestijn van onwetendheid.

Een oase van kennis en wijsheid in een woestijn van onwetendheid.

Bibliotheca Philosophica Hermetica¹

De Bibliotheca Philosophica Hermetica, ook wel bekend als De Ritman Bibliotheek naar de stichter Joost R. Ritman, heeft met haar onderzoeksinstituut, uitgeverij, collectie van 25.000 titels en haar grote actieradius internationaal faam verworven als een wetenschappelijke onderzoeksbibliotheek. De bibliotheek werd 60 jaar geleden opgericht door Joost R. Ritman, en werd in 2016 door hem en zijn echtgenote geschonken aan Stichting Het Wereldhart met het doel om deze voor iedereen toegankelijk te maken, zowel fysiek als virtueel.

De bibliotheek is een schatkamer van en kenniscentrum voor de traditie van de christelijk-hermetische gnosis in Europa en bevat boeken op het gebied van hermetica, alchemie, mystiek, rozenkruisers, kabbala, gnosis en westerse esoterie. Het volgende citaat, ontleend aan deze bijzondere bibliotheek, is daarom veelzeggend, ook in verband met het onderwerp van deze BRES:

Als ‘Huis van Levende Boeken’ vertelt zij het veelzijdige, veelbewogen en veelal onbekende verhaal van deze spirituele traditie, waarin zelfkennis en kennis van de natuur de sleutel vormen tot kennis van God. Hermes Trismegistus, Vader der Filosofen, is de oerbron van deze kennis over de samenhang van alles: ‘Wie met zijn geest over zichzelf nadenkt, kent zichzelf, kent het Al; het Al is in de mens.’ Ieder boek vertelt dit verhaal anders, maar samen spreken ze van een eenheid in verscheidenheid.

‘Wie met zijn geest over zichzelf nadenkt, kent zichzelf, kent het Al; het Al is in de mens.’

Voor ik u meer over de Embassy of the Free Mind vertel geef ik u (wellicht geheel overbodig) eerst een korte omschrijving van het hermetisme en de gnosis (ontleend aan Wikipedia).

Hermes Trismegistus en het hermetisme

Hermes Trismegistus is een mythische figuur, wiens naam ‘Hermes de driewerf grootste’ betekent (grootste filosoof, priester en koning); afgeleid van Ἑρμῆς Τρισμέγιστος (Hermes Trismegistos), de Griekse naam van de Egyptische god van de wijsheid en het schrift, Thoth. Hij werd gezien als een oeroude profeet die geheime kennis openbaarde aan de mens, en is de centrale figuur in het hermetisme. Aan hem werden in de oudheid allerlei hermetica toegeschreven. Praktische teksten over alchemie, magie en astrologie, maar ook mystieke teksten die moesten leiden tot het verkrijgen van gnosis, zoals het Corpus Hermeticum en de Asclepius.² Hermes Trismegistus gold als bron van alle kennis en is het meest bekend van zijn axioma uit de Smaragden Tafel: ‘Zo(als) boven, zo (ook) beneden’, verwijzend naar de gelijkstelling van hemel en aarde, van de microkosmos en de macrokosmos.

Hermes Trismegistus in de dom van Siena

Gnosis

‘Gnosis’ is het verwerven van het inzicht in de oorsprong, huidige situatie en de bestemming van de mens. De mens is afkomstig uit een goddelijke wereld en heeft in zijn aardse situatie een goddelijke kern in zich die afkomstig is uit die wereld. Die kern is verstrikt geraakt in de materie in de stoffelijke wereld. Wie weet heeft van zijn goddelijke kern en van de mogelijkheid tot terugkeer naar de goddelijke wereld heeft gnosis.

Opening van de Embassy of the Free Mind door Dan Brown

Op 21 oktober 2017 opende auteur Dan Brown (De Da Vinci Code) de Embassy of the Free Mind in het monumentale Huis met de Hoofden aan de Keizersgracht 123 te Amsterdam.³ Dan Brown, die een groot fan is van de bibliotheek en zich er voor zijn werk door liet inspireren, doneerde in 2016 € 300.000,- aan de Bibliotheca Philosophica Hermetica voor het digitaliseren van de kerncollectie van ca. 4.600 boeken van voor 1900.

Dankzij zijn schenking kan de kerncollectie binnenkort door iedereen online worden bekeken. Er zijn al 1700 titels online te bewonderen.

v.l.n.r. Loco-burgemeester Pieter Litjens, Esther Ritman, Dan Brown, Joost R. Ritman en zijn echtgenote Rachel Ritman

Dan Brown bracht diverse keren een bezoek tijdens het schrijven van zijn boeken Het Verloren Symbool en Inferno. ‘Ik vind het een grote eer dat ik een rol kan spelen bij dit belangrijke conserveringsproject om deze teksten beschikbaar te maken voor het grote publiek’, aldus Dan Brown. In zijn openingsspeech haalt hij een eerder gevoerd gesprek aan met Joost R. Ritman, de oprichter van de bibliotheek, waarin hij zegt: ‘Wij spraken met elkaar over het universele karakter van onze individuele en spirituele ervaringen dwars door culturen, sociaal-economische achtergronden en geloven heen. Als we naar de hemel kijken, of als we een baby in de armen hebben, als we verliefd worden, of als we bang zijn om dood te gaan, dan zijn dat universele ervaringen die we allemaal hebben. En ik herinner me dat ik je vroeg: als al deze ervaringen zo universeel zijn, waarom zijn onze religies dan zo verschillend? En toen vertelde je me dat al die religies eigenlijk helemaal niet zo verschillend zijn. Wat er gebeurt is dat, wanneer we proberen abstracte concepten als geloof en God te beschrijven, waarbij we taal gebruiken, we terechtkomen in een semantische discussie, en dan blijkt dat taal een soort barrière gaat vormen voor universaliteit. En wat jullie hier hebben gedaan door werken in verschillende talen te verzamelen onder één dak vanuit een enorme kennis en wens om te verenigen is een enorme dienst aan de mensheid en ik overdrijf hier niet in.’

En daarmee wijst Dan Brown tevens op de kerntaak die men zich met de Embassy of the Free Mind gesteld heeft, namelijk om de eeuwenoude kennis en wijsheid toegankelijk te maken voor het publiek.

Directeur Esther Ritman: ‘Het is altijd onze droom geweest om deze schatkamer met de samenleving te verbinden en hermetisch open te maken voor iedereen. Dankzij Dan Brown kunnen we onze kerncollectie nu digitaliseren. Ik ben erg blij dat deze droom nu werkelijkheid wordt.’

U moet zich voorstellen dat in voorbije eeuwen alleen kloosterlingen of leden van geheime genootschappen toegang hadden tot het bestuderen van bijzondere geschriften. Nu, met de huidige digitale mogelijkheden is deze oeroude wijsheid steeds meer wereldwijd beschikbaar via internet. En u als Nederlander kunt dan bovendien eenvoudig over de drempel van de Embassy of the Free Mind in Amsterdam stappen om deze bijzondere boeken voorzichtig ter hand te nemen en erin te lezen.

‘To all of us falls one heritage: wisdom’

Directeur Esther Ritman

De Embassy of the Free Mind staat onder leiding van de deskundige en zeer bevlogen dochter van Joost R. Ritman, Esther Ritman. Zij wijst mij op een spreuk van Paracelsus: ‘To all of us falls one heritage: wisdom’. En ze zegt: ‘Wijsheid verbindt alles en iedereen. Door deze boeken hebben wij de eeuwige wijsheid binnen handbereik, ‘at our fingertips’. En door die wijsheid openlijk te delen, heeft iedereen die dat wil toegang tot deze wijsheid. Iedereen die hier komt krijgt een beter begrip van de hermetische wijsheid, over de samenhang van alles in de schepping. En door je deze wijsheid eigen te maken leer je hoe je deze wijsheid bewust kunt toepassen in je leven. Mensen in deze tijd staan onder grote druk. Door wijsheid te delen, door een platform te creëren waarin mensen met elkaar inzichten kunnen uitwisselen, krijgen mensen weer zicht op die universele wijsheid die ons allen verbindt. Daarom hebben we het ook “The Embassy of the Free Mind” genoemd.’

Esther Ritman heeft o.a. een voorliefde voor het werk van Robert Fludd, die het volgende beschrijft in zijn traktaat De triplici animae: ‘Hij die in God leeft, kent zichzelf, alsof hij God zelf was, en wordt vervuld door een onuitsprekelijke blijdschap en vreugde wanneer hij mediteert op dit thema.’

Museum, leeszaal en ontmoetingsplek

In de verschillende ruimtes van het Huis met de Hoofden, dat voor de opening van de Embassy of the Free Mind geheel opnieuw werd ingericht, zijn 200 ingelijste reproducties te zien met de beeldtaal van de Hermetische wijsheid die de bezoekers meeneemt op een visuele tijdreis.

De Embassy of the Free Mind biedt onderdak aan 25.000 werken uit de Bibliotheca Philosophica Hermetica van Joost R. Ritman. Deze boeken, tot wel tweeduizend jaar oud, gaan over westerse esoterie, mystiek, alchemie, rozenkruisers, kabbala en filosofie.

Eén van de oudste boeken is uit 1469 van Kardinaal Bessarion, In Calumniatorem Platonis (ter verdediging van Plato). En er is bijvoorbeeld ook een 1^e druk van de Koran in het Latijn.

In de verschillende zalen van het museum staan vitrines met boeken en kunst over onderwerpen als Hermes Trismegistus, William Blake, De Heilige Graal en andere topwerken uit de collectie. Aan de wanden hangen de prachtige diverse afbeeldingen uit de collectie, die allemaal fascinerend en het bestuderen waard zijn.

Eén afbeelding in de hal trof me in het bijzonder en dat was een hele lange afbeelding ‘A student’s synchronological chart of the religions of the world – Rivers of life or faiths of men in all lands’. Omdat de hele kaart te lang is om op te nemen, heb ik willekeurig van een gedeelte van deze kaart een foto genomen, waarin melding wordt gemaakt van de Veda’s.

A student’s synchronological chart of the religions of the world – Rivers of life or faiths of men in all lands

In de leeszaal kunnen bezoekers onder toezicht van de conservatoren handschriften en gedrukte boeken bestuderen van vóór 1900 of recentere publicaties bekijken. Er worden leeskringen georganiseerd.
Tevens zijn er online webinars beschikbaar met Prof. Dr. Wouter J. Hanegraaff van de Faculteit der Geesteswetenschappen Capaciteitsgroep Geschiedenis van de Hermetische filosofie en verwante stromingen aan de Universiteit van Amsterdam.
De Embassy of the Free Mind nodigt daarnaast regelmatig sprekers uit. Er vinden zowel overdag als ’s avonds diverse activiteiten plaats zoals lezingen, cursussen en concerten.
Zo vormt de Embassy of the Free Mind tevens een ontmoetingsplek voor vrije denkers, waar je in het café of tussen de boeken de dialoog aan kunt gaan met anderen.

‘God is in zichzelf, de kosmos is in God en de mens is in de kosmos. Het gebrek van de mens is onwetendheid, zijn overvloed is kennis van God.’
Roelof van den Broek/Gilles Quispel, Hermetische Geschriften

¹Bibliotheca Philosophica Hermetica / Ritman Library: www.ritmanlibrary.com
² Roelof van den Broek en Gilles Quispel, Hermetische geschriften, In De Pelikaan BPH 2016
³QR-code: Dan Brown Opens The Embassy of the Free Mind in Amsterdam

https://www.youtube.com/watch?v=YSfNTFoNSs4

Embassy of the Free Mind
Huis met de Hoofden
Keizersgracht 123
1015 CJ Amsterdam
Tel. 020 6258 079

Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
www.embassyofthefreemind.com

Museum is open van woensdag t/m zaterdag van 10:00 - 17:00u
Dagkaart: € 10,-, dagkaart + rondleiding: € 15,-

Emy ten Seldam, redactie BRES Magazine, Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

[bijschriften bij de platen]:

Speculum, Daniel Mögling (1596-1635)

Deze afbeelding, opgenomen in Geheime Figuren der Rosenkreuzer uit de 18^e eeuw, toont hoe alles uit het Ene voortkomt (‘Omnia ab uno’), hoe alles terugkeert in het Ene (‘Omnia ad unum’) en hoe dit een simpele waarheid is voor de mens (‘Tibi veritas simplex’). De mens is de microkosmos, verbonden met het plantaardige en minerale rijk en daardoor met de vier elementen, de natuur en God.

Geheime Figuren der Rosenkreuzer: Sophia, handschrift, vóór 1785

Deze evocatieve afbeelding van Sophia of Goddelijke Wijsheid beschrijft haar als ‘de hemelse en aardse Eva, de moeder van alle wezens in de hemel en op aarde’. Hoewel Eva er gewoonlijk niet best vanaf kwam in de geschiedenis van het christendom, geeft dit een heel positief beeld van haar! Het bevat vele verwijzingen naar het Oude en Nieuwe Testament, maar het onderste deel met de vele bollen die rond een centrale bol, ‘Chaos’, cirkelen, zijn puur alchemistisch. Voor ons klinkt ‘chaos’ alarmerend, maar voor alchemisten vertegenwoordigt het de oervorm of oermaterie geschapen door God, waarmee ze konden werken in hun laboratoria. Boven de kroon die Sophia draagt staat het symbool van de Philosopher’s Stone: de Steen der Wijzen.