Blog Han Bakker

Beste lezers, wereldwijd

Vandaag is een heerlijke dag, vandaag start ik een weblog op uitnodiging van de EFM. Wat een eer! Het wordt een blog waarin ik u regelmatig meeneem in de plannen van de Embassy (EFM).

In de blog blik ik af en toe terug naar het verleden of ik vertel u iets over wat er nu speelt. Voor actuele zaken en updates verwijs ik graag door naar de rest van de website.

Maar laat ik me eerst aan u voorstellen. Mijn naam is Han Bakker (1955) en ‘heb vanuit vele posities een rol mogen spelen in het internationale culturele leven op het gebied van theater en muziek, festivals, en in cultuurprogramma’s van tal van Europese steden.
Al vroeg op de universiteit raakte ik gefascineerd door het onderwerp ‘creativiteit’, door het vraagstuk hoe ‘iets nieuws’ of ‘nieuwe kennis en inzichten’ ontstaan en door ‘hoe we het vermogen kunnen verwerven tot inzicht te komen’. Mijn zoektocht leidde me na mijn studie aanvankelijk weg van de universitaire wereld naar de wereld van scheppende kunsten en de spiritualiteit.

BLOG 1

Bron van inspiratie
Het moet ergens begin deze eeuw geweest zijn toen iemand mij wees op een zeer bijzondere bibliotheek in het hart van het 17^de -eeuwse Amsterdam. Een in enkele historische panden verborgen collectie van duizenden zeldzame boeken en manuscripten van zogenaamde vrijdenkers. Mensen die onafhankelijk van kerkelijke dogma’s of ideologie nadachten over wie we zijn, en over de oorsprong van alles wat is. Manuscripten en gedrukte oude boeken met hun visies en visioenen, die de grote wereldreligies in een samenhangend verband zouden kunnen brengen. Grote literaire schrijvers als Umberto Eco en Harry Mulisch zouden de bibliotheek als bron van inspiratie raadplegen. Ik werd razend nieuwsgierig.

Florence in Amsterdam
Het eerste bezoek werd bepalend voor mijn, inmiddels jarenlange, relatie met de bibliotheek. De stichter van de bibliotheek, Joost Ritman, bleek zelf aanwezig en overhandigde mij een fors, in een foedraal opgeborgen boek, met de woorden ‘Han, hier begint de Renaissance.’ Hij nodigde me uit het boek eruit te nemen zonder handschoenen. Met blote handen legde ik het boek op de houten leestafel en bladerde ik in een Platovertaling uit de 15^de eeuw. Het was de beroemde vertaling door Ficino in opdracht van Cosimo de Medici, vorst van Florence. Alsof het gisteren gedrukt was, zo gaaf was het, met aantekeningen in de marge – van de hand van de vertaler?

Historische sensatie
De beroemde Nederlandse historicus Johan Huizinga sprak ooit van ‘de historische sensatie’. Hij doelde daarmee op de emotie die je kunt beleven bij een direct contact met het verleden. Zoiets dus, als mij overkwam bij het vasthouden van dit boek waardoor vijf eeuwen tijdsverschil in een keer leken weg te vallen. Ineens was ik even in het Florence van de 15^de eeuw.
De literaire schrijver en latere minister van cultuur, Aad Nuis, had de bibliotheek ooit omschreven als ‘het Huis van de levende boeken’, en wie zoiets mocht meemaken als ik deed, begrijpt waarom.

In de jaren die volgden keerde ik regelmatig terug in de bibliotheek en sleepte tal van bevriende kunstenaars mee om mijn fascinatie te delen. Waarover meer in de volgende blogs.

BLOG 2

Beste lezers, wereldwijd
De mens is een gepassioneerd, waarheid zoekend wezen. Steeds heeft zij/hij wijsheid in de vorm van verhalen, visies en visioenen, willen doorgeven; soms vastgelegd in manuscripten en sinds de 15^de eeuw in drukwerken en prenten. Via de Bibliotheca Philosophica Hermetica bereiken ons deze boodschappen uit soms verre tijden. Deze fameuze bibliotheek vormt tegenwoordig het hart van de Embassy of the Free Mind, een museum gehuisvest in een schitterend monument aan de Amsterdamse Keizersgracht. Het 17^de -eeuws herenhuis biedt, naast de bibliotheek, een aantrekkelijk programma van tentoonstellingen, lezingen, concerten en masterclasses.

Hermes Trismegistus
De naam van de Griekse wijsgeer Plato viel al gelijk in mijn eerste blog. Mogelijk bij u minder bekend, is de naam van Hermes Tristmegistus. Hij zou de legendarische wijsheidsleraar van de oudtestamentische Mozes en de Griekse filosoof Plato geweest zijn, en inzichten hebben nagelaten die in de Renaissance herontdekt werden. Zijn ’Corpus Hermeticum’ neemt een centrale rol in binnen onze Bibliotheca Philosophica Hermetica (BPH). Dat Corpus was van grote invloed op 16^de en 17^de -eeuwse denkers en visionairen als Paracelsus, Giordano Bruno, Jacob Boehme, en andere vertegenwoordigers van vrije spiritualiteit; daarmee bedoel ik, inzichten gebaseerd op eigen onderzoek en vrij van dogmatiek. In het verleden kwamen deze onafhankelijke geesten regelmatig in conflict met autoriteiten, en werden soms ter dood gebracht (zie onder). Hun gedachten en visioenen overleefden echter soms in hun geschriften, en u kunt ze nu hier in de Embassy of the Free Mind bestuderen.

Onderstromen in de cultuur
De oudste geschreven versie van dat Corpus dateert van de tweede eeuw van onze jaartelling, maar de inhoud gaat mogelijk terug op veel oudere Egyptische, helaas niet meer te achterhalen, bronnen. De herontdekking en vertaling van het Corpus in het 15^de -eeuwse Florence, gaf een belangrijke impuls aan de kunsten en wetenschappen van de Renaissance.

Ook van het vertaalde Corpus mocht ik een origineel exemplaar uit de bibliotheek in mijn handen houden. Het behoort tot de kerncollectie van boeken, handschriften en afbeeldingen vanaf de 15^de tot het eind van de 18^de eeuw. Tezamen met jongere publicaties omvat de Bibliotheca Philosophica Hermetica meer dan 28.000 titels. Deze intellectuele en spirituele erfenis staat voor u en iedereen ter beschikking. Er is bovendien een wetenschappelijk onderzoekinstituut aan verbonden, het Ritman Research Institute (RRI), waarover meer in de komende Blogs.

Adriaan Koerbagh
Regelmatig wisselen de tentoonstellingen in de Embassy. Het zijn presentaties uit de bibliotheek en bruiklenen, waarin vanuit ons onderzoek thema’s en persoonlijkheden onder de aandacht worden gebracht. Recent presenteerde de Embassy bijvoorbeeld de jonge Amsterdamse filosoof en arts Adriaan Koerbagh, tijdgenoot en vriend van de veel bekendere Amsterdamse filosoof Spinoza. ‘Jong’ omdat hij al vroeg omgekomen is in een Amsterdamse gevangenis. Hij werd namelijk op 35-jarige leeftijd tot een zware straf veroordeeld om zijn eigenzinnige opvattingen. Hij overleefde de ontberingen in de gevangenis niet, en stierf binnen een jaar. Koerbagh wilde het Nederlandse volk de weg wijzen naar een redelijke en tolerante godsdienst. Dat ging de Amsterdamse autoriteiten te ver. Dit treurige verhaal relativeert enigszins de geestelijke vrijhaven die Amsterdam was in de 17^de en 18^de eeuw.

In mijn volgende blog besteed ik aandacht aan de komende tentoonstelling ‘De Rosenkruiser Revolutie’. Deze opent op 8 april 2022, en gaat over een enigszins verborgen geschiedenis van Europa.

BLOG 3

Een oase van wijsheid en inspiratie in het hart van Amsterdam

Vorige blog vertelde ik jullie iets over mijn kennismaking in de jaren negentig met de Bibliotheca Philosophica Hermetica – voor bekenden ‘de BPH’. Ik wil hier iets dieper op ingaan op de Embassy of the Free Mind, want misschien heb ik de indruk gewekt dat het er vooral om zeldzame manuscripten en bijzondere mooie antieke boeken gaat. Dat klopt in zekere zin wel, maar het is veel meer dan dat; het gaat hier vooral om de inhoud, om een levende collectie die we met de hele wereld willen delen. Hier bevinden zijn duizenden zeer zeldzame werken die getuigen van intuïtieve kennis en inzicht van auteurs die door de afgelopen 25 eeuwen heen hebben geleefd. Waarom is dat zo waardevol?

Intuïtie is misschien wel de meest menselijke eigenschap die we bezitten. Instinct delen we met andere dieren, maar intuïtie, dat plotselinge heldere inzicht, die authentieke verbeelding, dat is wat ons werkelijk menselijk maakt.

Zonder dat geen ontwikkeling in de kunst, de wetenschappen en in onze culturen. En het waren en zijn altijd individuen die daarvan getuigen in hun geschriften of kunstzinnige scheppingen. Precies daar komt de Embassy of the Free Mind om de hoek kijken.

Er bestaan meerdere vormen van intelligentie. Momenteel staan er drie volop in de belangstelling: de intelligentie die in de natuur besloten ligt, de menselijke intelligentie met intuïtie en verbeelding als onderscheidend vermogen, en de nu veel besproken artificiële intelligentie die gefundeerd is op de resultaten van die menselijke intelligentie en daar op een briljante en mechanische wijze gebruik van maakt. De in de natuur verborgen intelligentie staat in de belangstelling vanwege de ecologische crisis waarmee we worden geconfronteerd. We zoeken er een dieper begrip van hoe alles met alles samenhangt. Dat gebeurt via de klassieke wetenschappelijke methode. Jongere generaties gaan daarnaast ook te rade bij inheemse culturen, bij oude rituelen en of onderzoeken spirituele inwijdingswegen voor een dieper begrip. Ze betreden oude paden die uniek zijn voor de menselijke intelligentie. Die groeiende belangstelling, die wereldwijde zoektocht maakt de Embassy of the Free Mind nu zo relevant.

De kern van onze BPH-collectie, biedt meer dan tweeëneenhalf duizend jaar aan getuigenissen van grote geesten die ons zijn voorgegaan. Het bestuderen van deze bronnen levert een grenzeloze stroom aan inzichten en kennis op uit verschillende tradities die een enorme invloed hebben gehad en nog steeds hebben op de westerse cultuur. Deze bronnen vinden deels hun oorsprong in gebieden buiten Europa, ze behoren tot de geschiedenis van de mensheid en verbinden ons onder meer met Noord-Afrika, Egypte, Turkije, Irak en Iran. Niet voor niets kreeg de BPH de Unesco Memory of the World status.

Maar het zijn niet alleen deze bronnen die de Embassy of the Free Mind zo bijzonder maakt. Het is vooral ook de sociale omgeving waarin ze worden bestudeerd. Niet iedereen beheerst oude talen zoals Latijn, Grieks, Hebreeuws, Arabisch of Koptisch. Met behulp van onze omvangrijke referentiebibliotheek en begeleid door onze wetenschappelijke staf kunnen wetenschappers en enthousiaste geïnteresseerden zich verdiepen in deze werken. Zo worden ze deel van een levendige en internationale community van onderzoekende geesten. De Embassy of the Free Mind is het centrum daarvan en hun bron van inspiratie.

Een bezoek aan de Embassy nodigt ons uit dieper te graven naar de grote samenhangen, naar wat het betekent om mens te zijn. Het is een plek waar onze geest vrij kan dwalen en waar binnen een levende gemeenschap nieuwe ideeën en initiatieven kunnen ontstaan voor een betere wereld.

Volg het programma van lezingen, tentoonstellingen en andere activiteiten op onze website, en kom naar de Embassy om je te laten inspireren en geestverwanten te ontmoeten.

Juni 2023, Amsterdam

Han Bakker