The Optimist - 2022

Lees het artikel over de EFM in 'The Optimist'

"Een juweeltje aan het water van Mokum, zo zou je de Embassy of the Free Mind kunnen noemen."

EEN PLEK VOOR VRIJE GEESTEN

In een statig pand aan de Amsterdamse Keizersgracht 123 huisvest een bron van kennis en verbeelding. We vroegen Jasha van der Wel, woordvoerster van deze ‘ambassade’, om een tipje van de sluier van deze vrijdenkersplaats te lichten.

Wat was de aanleiding voor oprichting van de Embassy of the Free mind, bijna vijf jaar geleden?

‘Meer dan zestig jaar geleden begon Joost R. Ritman de Bibliotheca Philosophica Hermetica, een unieke boekenverzameling voor en over vrijdenkers met zeldzame boeken en handschriften, wel 28 duizend stuks. De bibliotheek was sinds 1984 geopend voor publiek, maar werd vooral door professoren, studenten, schrijvers en kunstenaars bezocht. Meneer Ritman besloot de collectie voor iedereen toegankelijk te maken in Embassy of the Free Mind, gevestigd in het monumentale pand Het Huis met de Hoofden in Amsterdam. In dit bijzondere pand werden we ook een museum en ontstond er meer ruimte om mensen te ontvangen, lezingen en andere activiteiten te organiseren.’

Vrijheid is de afgelopen jaren een heet hangijzer geweest, en nog steeds. Hoe is de Embassy of the Free Mind door de coronaperiode gekomen?

‘Voor de coronaperiode hadden wij ook veel bezoekers uit het buitenland, de internationale vrije denkers wisten ons wel te vinden. Ze vlogen speciaal voor onze collectie naar Nederland. Wij zijn toen begonnen met het livestreamen van onze lezingen. Zo konden we onze wereldwijd verspreide community toch nog steeds bereiken. We hebben deze periode gebruikt om ook onze webshop te vernieuwen en online tentoonstellingen aan te bieden. Ondertussen merkten we, tussen de lockdowns door, dat we voor mensen in Amsterdam en omstreken een echte “ambassade” konden zijn. Ons café en onze tuin waren vooral druk met studenten die liever bij ons waren dan in hun kleine studentenhuis. Het was en is een warme plek voor iedereen die zich met vrijdenken bezighoudt. We hadden een tentoonstelling over Adriaan Koerbagh, een vriend van Spinoza, die stelt: “Denk zelf na, laat niemand jou bepalen wat te denken of hoe te denken, geen kerk, geen staat, onderzoek alles en behoudt het goede.” Ook werkten we samen met For the Love of Amsterdam, een stichting die stadwandelingen organiseerde waarbij mensen elkaar konden ontmoeten en in ons geval samen konden filosoferen over vrijheid.’

Welke rol wilde de Embassy oorspronkelijk spelen in de maatschappij? En is deze gewijzigd in de loop van de tijd?

‘Met de opening van de Embassy wilden wij vooral de universele wijsheid uit de boeken delen. Door dit te delen, willen wij het vrije denken stimuleren en meer vrijheid en gelijkheid in de wereld creëren. Het Hermetische principe van Alles is Verbonden, All is One, is de kernboodschap van onze collectie. Het vrije denken is het vermogen om zelfstandig eigen gedachten en ideeën te formuleren en toe te passen, onbegrensd, ongedwongen en ongeacht religie, cultuur of leeftijd. Het is van alle tijden en verbindt onze geschiedenis met het heden. Men kan nog zoveel mooie boeken hebben, maar als die alleen maar in de kast staan heeft niemand er iets aan. Boeken komen tot leven door de mensen die ze lezen en als deze mensen vervolgens met elkaar in aanraking komen, kan er magie ontstaan. Ons pand (Het Huis met de Hoofden) is de afgelopen vierhonderd jaar altijd een bolwerk geweest voor vrijheid in Amsterdam. Nog steeds zijn we een ontmoetings- en verbindingsplaats. Hier moet je zijn om andere vrijdenkers te ontmoeten en elkaar te inspireren.’

Wie zitten er achter de Embassy?

‘In 2016 schonken Joost R. Ritman en zijn vrouw Rachel Ritman de collectie en het Huis met de Hoofden aan de daarvoor opgerichte CultureleANBI Stichting Het Wereldhart. Tot nu toe zijn we grotendeels afhankelijk van schenkingen van particulieren. We hebben vele ambassadeurs uit de culturele, wetenschappelijke en politieke wereld. Wij werken samen met diverse groeperingen, universiteiten en culturele instellingen. We zijn ook enorm dankbaar voor onze grote groep vrijwilligers. Veel studenten die een studie doen op het gebied van de Hermetische Filosofie zijn bij ons vrijwilliger. Ook proberen wij de Amsterdamse buurtbewoners te betrekken door ze uit te nodigen vrijwilliger te worden of activiteiten voor de buurt bij ons te laten organiseren. Maar wij zijn er voor iedereen.’

Wat is typerend voor jullie karakter als museum?

‘Het 17e-eeuwse gebouw is op zichzelf al heel bijzonder. Omdat we het Huis met de Hoofden per verdieping aan het verbouwen zijn, ontsluiten we de collectie stap voor stap. We werken volgens het principe “teaching by images”. Uit onze boeken hebben we de meest bijzondere prenten afgedrukt en aan de muur opgehangen in de verschillende ruimtes. Op die manier kunnen mensen zelf onderzoeken welke prenten met hen resoneren en als ze meer willen weten kunnen ze de bijbehorende boeken opvragen bij de conservatoren. In onze leeszaal vind je boekenkasten met onze moderne collectie; boeken van na 1900 met de onderwerpen Alchemie, Hermetica, Mystiek, Rozenkruizers, Vrijmetselarij, Astrologie, Egyptenaren, Kabbalah en dergelijke. In onze leeszaal zitten altijd mensen te lezen of te studeren, zowel jonge studenten als oudere onderzoekers. En in ons café en in de tuin worden altijd goede gesprekken gevoerd waar je zo bij kunt aanschuiven. Wat ook typerend is voor ons museum is dat je elke dag weer nieuwe interessante mensen ontmoet, die net zoveel van je verschillen als dat ze op je lijken. Voor mensen die zich met zingeving bezighouden is er sprake van een “thuiskomen”- gevoel. We hebben ook een aantal vaste bezoekers, een community, voor wie wij echt hun “thuis” zijn geworden. Het is bijzonder te zien hoe elke bezoeker een punt van herkenning voelt, er ontstaan vaak bijzondere gesprekken en mensen lopen naar buiten met het gevoel dat ze iets heel bijzonders hebben ontdekt.’

Welke activiteiten staan op stapel?

‘Ons museum heeft een dynamische programmering. In mei opent onze volgende tentoonstelling, getiteld Rosenkruisers Revolutie. We gaan onderzoek doen, samen met de Kloss-bibliotheek van de Vrijmetselaars. We livestreamen elke maand lezingen en ontwikkelen cursussen in ons Ritman Research Instituut. Onze tweede verdieping wordt verbouwd. Er komt een Alchemy experience room, een Hermetica-kamer en een aparte ruimte voor cursussen en workshops. Op 5 mei doen we mee aan de Vrijheidsmaaltijd. We delen gratis soep uit en ondertussen filosoferen we met de bezoekers over vrijheid. Want wat maakt een mens nu vrij? We richten ons ook op kinderen. In juni doen we mee aan de Kunstschooldagen en in alle schoolvakanties organiseren we voor basisschoolkinderen creatieve workshops waarin ze op een speelse manier leren filosoferen, vrijdenken. In het najaar staat een tentoonstelling gepland over vierhonderd jaar Huis met de Hoofden, want ons pand is in 1622 gebouwd dus dat moet gevierd worden!’

Hoe kunnen mensen kennismaken met de Embassy?

‘Iedereen is welkom. Met een Museumkaart of Stadspas kun je elke woensdag tot en met zondag van tien uur ‘s ochtends tot vijf uur ‘s middags naar binnen. Als je die niet hebt bedraagt de entree € 12,50. Voor mensen met een krappe beurs hebben we speciale regelingen. En we bieden elke dag tours aan voor mensen die meer willen weten. Via onze website kunnen mensen zich aanmelden voor de maandelijkse nieuwsbrief met al onze activiteiten. Via onze webshop kunnen mensen die meer behoefte hebben aan verdieping boeken en materialen bestellen. Nogmaals: iedereen is welkom, kom vooral langs op de Keizersgracht 123 in Amsterdam!’ •

Gepubliceerd in The Optimist