‘Embassy of the Free Mind toont het belang van tegendraads denken’ - NRC - 22-10-2017
‘Embassy of the Free Mind toont het belang van tegendraads denken’ - NRC - 22-10-17
Foto: Bram Budel
Bestsellerauteur Dan Brown opende zaterdag een nieuw museum in Amsterdam, de Embassy of the Free Mind. Het moet een ontmoetingsplek worden rond historische ketterse en mystieke boeken, in het Huis met de Hoofden. „Je hebt rationaliteit en spiritualiteit nodig.”
Paul Steenhuis - 22 oktober 2017 om 16:33
Dan Brown nestelt zich in een van de fauteuils bij de 17de-eeuwse haard in het Huis met de Hoofden, een monumentaal pand aan de Keizersgracht in Amsterdam, waar de Amerikaanse bestsellerauteur zojuist officieel ‘De Ambassade van de Vrije Geest’ heeft geopend. Een nieuw museum dat een kenniscentrum wil zijn rond de collectie van 25.000 historische boeken over religie, filosofie, mystiek, alchemie en hermetica, ‘de Bibliotheca Philosophica Hermetica’, gesticht door voormalig zakenman Joost Ritman. Ritman heeft de bibliotheek geschonken aan de stichting Wereldhart die dit nieuwe museum opgezet heeft. „En daarmee bewijzen ze de hele mensheid een dienst”, vindt Brown.
„Waarom? Omdat je hier bronnen vinden kunt hoe mensen kennis en wijsheid aan elkaar hebben overgedragen, hoe ketters en tegendraadse denkers wetenschap en religie hebben willen verenigen. Boeken van stromingen die naar universele wijsheid zoeken, naar wat ons bindt.”
Uit Dan Browns bestsellers, filosofisch-religieuze thrillers als De Da Vinci Code blijkt wel dat die materie hem in hoge mate interesseert. „Mijn vader was een wiskundige en een agnost, en mijn moeder een diep gelovige muzikant van religieuze muziek. Dus ik ben opgegroeid in het gebied tussen wetenschap en religie.” Browns nieuwste thriller Oorsprong gaat over de strijd tussen wetenschap en religie. Een sleutelrol in het boek speelt een dichtregel van de Britse mysticus William Blake : „De duistere religies hebben afgedaan & het licht der wetenschap straalt.”
Brown heeft veel research gedaan in de Ritmanbibliotheek. „Bij het onderzoek dat ik over de hele wereld voor mijn boeken deed, vooral voor Het verloren symbool, maar ook voor de Da Vinci Code en mijn nieuwe boek Oorsprong, kwam ik altijd weer hier terecht, bij deze bibliotheek. En altijd werd ik met open armen ontvangen.” Hij is bevriend geraakt met de directeur van De Embassy of the Free Mind, Esther Ritman en haar vader Joost Ritman, met wie hij lange gesprekken over religie en filosofie heeft gevoerd.
„In de eerste versie van mijn boek Oorsprong kwam [de hoofdpersoon, hoogleraar kunstgeschiedenis en symboliek] Robert Langdon ook hier, in deze kamer in Het Huis met de Hoofden, de teksten van William Blake bestuderen, die hebben ze hier. Maar uiteindelijk heb ik toch alles in Spanje laten spelen.”
Geloven in bestaan Adam en Eva
Brown steunt het idee De Embassy of the Free Mind, die het belang van een vrije, open spirituele onderzoekende geest wil uitdragen. „In Amerika heb je nog steeds congresleden die volhouden dat de aarde 6.000 jaar oud is, dat Adam en Eva echt bestaan hebben”, zegt hij, „Congresleden die de Bijbelse verhalen en mythes niet zien als een morele code met universele waarheden, maar als vaststaand feit. Het is contraproductief voor de mensheid om te strijden over religieuze fabels en mythen. Je hebt rationaliteit en spiritualiteit nodig. Als je de historie kent, zoals die hier is opgeslagen in boeken, weet je dat fabels vroeger een manier waren om kennis over te dragen. Hoe zich dat ontwikkeld heeft, het belang van openstaan voor spiritualiteit, voor dialoog, kun je hier terugvinden.”
Brown heeft ook actief meegewerkt aan de oprichting van de Embassy of the Free Mind: hij heeft met een bijdrage van 300.000 euro de digitalisering van de kerncollectie van zo’n 5.000 boeken mede mogelijk gemaakt, samen met onder meer het Prins Bernhard Cultuurfonds. „De impact van moderne technologie om kennis over te dragen, om de vonk van nieuwsgierigheid te laten overslaan kan niet genoeg benadrukt worden. Daarom heb ik daaraan bijgedragen. Hiermee is de Embassy of the Free Mind echt open voor iedereen op de hele wereld.”
‘Rembrandt is hier geweest’
Dat sluit helemaal aan bij de ambities die directeur Esther Ritman voor het museum heeft. „We willen een ontmoetingsplaats zijn, waar je kunt studeren, met elkaar praten, we willen salons en muziekavonden houden. We willen de traditie van vrije geesten, die in Amsterdam sterk was, weer actueel maken. We gaan samenwerken met de Spinozakring, we gaan samenwerken met de Vrijmetselaars, zodat we hun boekenschat met die van ons kunnen koppelen. Dit huis ademt die historie: Comenius, de filosoof die pleitte voor onderwijs voor iedereen, jongens en meisjes, heeft hier gewoond in het Huis met de Hoofden. Rembrandt is hier geweest. De geschiedenis van dit huis willen we beter bekend maken, de geschiedenis tonen van vrijdenkers, die de vrijheid van het individu, persoonlijke wijsheid en wetenschap nastreefden, in Amsterdam en de hele westerse geschiedenis.” De Ambassade is de kroon op het levenswerk van Joost Ritman, die zestig jaar geleden zijn bibliotheek stichtte. Hij nam de Florentijnse ‘wijze kooplieden’ de Medici als voorbeeld, die net als hij als mecenas de kunst en wetenschap steunden. Ritman kreeg van de Amsterdamse loco-burgemeester Pieter Litjens bij de opening van de Embassy of the Free Mind als dank voor zijn ruimhartige mecenaat de Frans Banninck Cocq Penning.
Info: Embassy of the Free Mind, in het Huis met de Hoofden. Keizersgracht 123, Amsterdam. Open ma-vr 10-17u. Entree € 9,-. www.embassyofthefreemind.com