Other
De Embassy of the Free Mind wordt onder andere gesteund door:
Batelaan, M. H.
Beersum, van, J.
Besseling, T.
Bleijenberg, G.M.M.
Bleijenberg, W.A.C.
Bosga, W.L.
Brinckman, P
Cunningham, I.M.
Das, I.
Dirks, M.C.
Don, N.
Duivenvoorden, L.T.H.
Duivenvoorden, M.
Elshof, N.
Euverman, H.A.
Gast, de, A.J.C.
Geer, de, D.B.
Geer, de, I.T.
Goedings, G. J. E.
Götz, S.
Heide, van der, J.
Heteren, van I.K.
Hofstee, F.
Hofstee, M.
Hollander, A.
Kalken, van, I.
Klein Wassink, B.G.
Kleverlaan, J.J.
Knip, K.
Koole, B.
Koppius, A.M.
Loo, van der W.M.W.
Loon, van, P.P.J.
Loop, van der, M.
Marintsis, J.
Martinez Gallardo, P.
Minderhoud, A.
Mulock Houwer, A.
Niekerk, van, T.W.A.
Nuijten, J.A.M.
Pellikaan, G.R.
Pesch, L.K.M.
Phijffer, A.H.M.
Reichert, P.
Reichert, U.
Rodrigues Martinez, P.V.
Schuil, B.
Stoop, N.
Sträter, P.J. M.
Vermeulen, N.M.I.
Vries, de, C. J.
Wees, van, P.
Wijk, van, J.P.
Wijn, P.
Begunstigers
Het Onderzoeksinstituut richt zich primair op de eigen collecties en maakt de resultaten bekend via (web)artikelen en publicaties, veelal uitgegeven door de eigen uitgeverij In de Pelikaan. Vanaf 2014, toen de manifestatie 400 Jaar Rozenkruisersmanifesten werd ingezet, is besloten de schijnwerper te richten op de rijke en complexe beeldtaal behorend bij de christelijk-hermetische traditie. De publicatie Göttliche Weisheit – Göttliche Natur, uitgebracht in het kader van de eerste van een serie van reizende tentoonstellingen over dit fenomeen, is vorig jaar verschenen in een Duitse en Engelse versie en dit jaar in het Nederlands (meer vertalingen volgen). In de komende beleidsperiode zal daarnaast ook worden ingezet op het onderzoeken van de beeldtraditie van de Geheime Figuren der Rozenkreuzer, waarvan de BPH niet alleen enkele gedrukte exemplaren maar ook unieke handschriften bezit.
Het Ritman OnderzoeksinstituutHet Ritman Research Institute stimuleert wetenschappelijke uitwisseling door middel van lezingen, conferenties, rondetafelgesprekken en andere evenementen. Om het gesprek in de academische gemeenschap verder te bevorderen, zullen hier video's van onze evenementen verschijnen.
20 OKTOBER - Lezing 'Hermetische Spiritualiteit en veranderde staten van kennis' | Wouter Hanegraaff, hoogleraar Geschiedenis van de Hermetische Filosofie en verwante stromingen aan de Universiteit van Amsterdam
Wouter Hanegraaff spreekt over zijn nieuwe boek ‘Hermetic Spirituality and the Historical Imagination: Altered States of Knowledge in Late Antiquity’. De Hermetische literatuur wordt meestal gezien als filosofische verhandelingen over theologische onderwerpen, maar Hanegraaff heeft een andere zienswijze. Hij wil aantonen dat het hier eigenlijk gaat om krachtige ervaringsgerichte oefeningen die bedoeld waren om de ziel te genezen van wanen. De "Weg van Hermes" hield radicale bewustzijnsveranderingen in, waarbij de beoefenaars beweerden de ware aard van de werkelijkheid waar te nemen achter de hallucinerende sluier van de schijn. Hanegraaff zal uitleggen hoe zij een trainingsregime doorliepen dat bestond uit visioenen, exorcisme, spirituele wedergeboorte, kosmisch bewustzijn en eenwording met de goddelijke schoonheid van universele goedheid en waarheid. Het einddoel was het bereiken van de heilskennis die bekend staat als gnōsis.
10 NOVEMBER 2022 - LEZING 'De Boekencultuur van de eerste generaties Portugees-Joodse vluchtelingen in Amsterdam' | Emile Schrijver, algemeen directeur Joods Cultureel Kwartier
Aan het einde van de zestiende eeuw bereikten de eerste Portugese Joden de stad Amsterdam. In de loop van de decennia ontwikkelden ze een unieke boekcultuur die op veel verschillende manieren de complexiteit van de ontsnapping van het Iberische Schiereiland meer dan een eeuw geleden weerspiegelde. De lezing door Prof. Emile Schrijver gaat in op de kalligrafie en typografie, het multiculturalisme, de politiek en de complexe verwevenheid met het pre-expulsie-Jodendom (voor de verbanning uit het Iberische schiereiland aan het einde van de 15de eeuw) van de unieke Amsterdamse Portugees-Joodse boekcultuur.
Lezingen Ritman Research Institute
Lees meer over onze sprekers van voorgaande lezingen
Wouter Hanegraaff
Wouter J. Hanegraaff (1961) is hoogleraar geschiedenis van de hermetische filosofie en verwante stromingen aan de Universiteit van Amsterdam, lid van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen en erelid van de European Society for the Study of Western Esotericism (ESSWE).
Lezing: "Hermetische Spiritualiteit en veranderende staten van kennis' - 20 oktober 2022
Emile Schrijver
Emile Schrijver is Algemeen Directeur van het Joods Cultureel Kwartier en bijzonder hoogleraar Geschiedenis van het joodse boek aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is ook hoofdredacteur van de Encyclopedia of Jewish Book Cultures.
Lezing: De Boekencultuur van de eerste generaties Portugees-Joodse vluchtelingen in Amsterdam - 10 november 2022
Academia profiel
Conferentie 11 en 12 november 2022: Amsterdam als toevluchtsoord voor religieuze vluchtelingen in de vroegmoderne periode
(Foto: Sprekers en Chairs van de Conference)
In de 17e eeuw werd Amsterdam een broeinest van religieuze uitwisseling, toen religieuze bannelingen vanuit het hele continent naar Nederland trokken en vooral naar de hoofdstad vanwege de relatief lakse wetten op religieuze uitingen en publicaties.Een centrum van deze uitwisseling was het zogenaamde Huis met de Hoofden aan de Keizersgracht, het huis van Louis de Geer en later zijn zoon Laurens. Beide mannen traden op als beschermheren van een verscheidenheid aan religieuze vrijdenkers en hervormers. Figuren als Jan Comenius, Friedrich Breckling en Christian Hoburg kwamen in huize De Geer bijeen om hun ideeën te bespreken. Tegenwoordig herbergt het Huis met de Hoofden de collectie Bibliotheca Philosophica Hermetica en het bijbehorende museum, de Embassy of the Free Mind. Op 10, 11 en 12 november 2022 vond hier een conferentie over de rol van Amsterdam als toevluchtsoord voor religieuze vluchtelingen plaats.
Gedurende twee dagen presenteerde een groep internationale deskundigen over de ervaringen van verschillende groepen of individuen (joden, radicale piëtisten, hugenoten, enz.), de rol van de uitgeverij in de stad, het mecenaat, conflicten tussen groepen, stedelijke versus landelijke strategieën om te overleven, de rol van de oorlog in het tijdperk en andere gerelateerde onderwerpen. De conferentie vond op locatie plaats, maar bod ook de mogelijk aan sprekers van veraf via een digitale verbinding deel te nemen. Ook het publiek kon de conferentie persoonlijk of op afstand bijwonen. Er is een publicatie gepland.
Als je het programma van de conferentie wilt bekijken, kun je deze hier downloaden.
Conference report (In English)
Amsterdam as Haven for Religious Refugees in the Early Modern Period
10-12 November, 2022
Ritman Research Insitute: Embassy of the Free Mind
Keizsersgracht 123, Amsterdam
By Corey Andrews
PhD Candidate, University of Amsterdam
Junior Researcher, Ritman Research Institute#
You can either read the conference report on our website or download it here.
In the Early Modern Period, Europe was rife with confessional disagreement and religious persecution. The escalating conflicts between various belief systems reached an apogee in the Thirty Years’ War. During such tumult, where was a Huguenot, a Jew, a Quaker, an Anabaptist, or a spiritualist mystic to reside, worship freely, write, or publish their work? One of the most important cities for religious exiles and refugees in the period was Amsterdam.
From November 10-12, 2022 the Ritman Research Institute in Amsterdam hosted an international conference dedicated to exploring the theme of “Amsterdam as Haven for Religious Refugees in the Early Modern Period.” The conference kicked off on Thursday evening with opening remarks by Dr. Lucinda Martin, Director of the Bibliotheca Philosophica Hermetica and Ritman Research Institute. She emphasized that the “House with the Heads” -- the 17th century canal house in which the Research Institute, library and associated museum, the Embassy of the Free Mind resides -- served in the Early Modern Period as a haven for dissidents and as an intellectual and religious melting pot, attracting reformers such as Jan Amos Comenius (1592-1670), Christian Hoburg (1607-1675) and Friedrich Breckling (1629-1711).
Martin was followed by the conference’s keynote speaker, Dr. Emile Schrijver, General Director of the Jewish Historical Quarter in Amsterdam. Schrijver’s address focused on “The Book Culture of the first Generations of Portuguese Jewish Refugees in Amsterdam.” This history begins with Menasseh Ben Israel (1604-1657), among the first Portuguese Jews to immigrate to Amsterdam in the early seventeenth century. Importantly, Menassah founded the first Jewish-owned Hebrew printing press in Amsterdam. In developing the press in 1626, Menasseh of course had to develop a script and typeface for the letters. His typeface became very well-known and set the standard for Hebrew printing in Europe. His work thus played an important role in making Amsterdam a center for the publication of Hebrew literature during the period. As Schrijver demonstrated, Menassah was involved in all of the roles associated with early Amsterdam book printing, including agent, dealer, producer, author, and of course reader.
The morning of day two began with a guided historical tour of the building, followed by a rare book tour of some of the rarest and most relevant treasures from the Bibliotheca Philosophica Hermetica collection. The group looked at writings by Quakers, Anabaptists, the mystical philosopher Jacob Böhme, Johann Georg Gichtel, Baruch Spinoza, Menasseh Ben Israel, and others. Lively discussion ensued during the tour and each participant’s expertise helped foster an environment of enthusiasm for the content of the conference; a microcosm of the broader city’s macrocosm of different expertise, cultural backgrounds and viewpoints coming together in fruitful dialogue.
The first session of day two focused on “cities as spaces for refugees” and was moderated by Bart Wallet (University of Amsterdam). The first presenter for this session was Dr. Susanne Lachenicht, (University of Bayreuth, Germany). The well-known scholar of refugee studies delivered a paper on “Refugee Cities in 16th and 17th Century Europe,” in which she provided a general context for discussing Amsterdam as a haven for religious refugees. Lachenicht discussed the climate of tolerance (or lack thereof) in London, Hamburg, Emden, and Amsterdam. Importantly, she problematized the idea that Amsterdam was as tolerant as present-day wishful thinking commonly presumes. For example, there were no laws in place ensuring the protection of these refugees, but more of an “understanding” based on factors such as utilitarianism, economic opportunity, and Christian compassion. Lachenicht’s paper argued convincingly that any self-fashioning of a city as tolerant requires careful comparative investigation, and that scholars should be specific about the application of these terms.
The next paper, “Jewish Advocacy,” was given by Hans Wallage, PhD candidate at the University of Amsterdam. Wallage focused on the role and influence of the first arriving groups of Sephardic refugees in Amsterdam in 1590. Before the arrival of these Spanish and Portuguese Jews, Amsterdam had never experienced the presence of a large “visible” Jewish population. Wallage showed that many of these Jewish refugees and/or migrants commonly introduced themselves as “Portuguese merchants” (as opposed to “refugees”), and due to their international connections, were able to lobby successfully with the Amsterdam and Haarlem city councils to adjust laws and, especially, to block repressive ones. Thus, Wallage demonstrated that the climate of tolerance for these early Sephardic refugees and migrants was in fact partially created by the group itself through its own advocacy.
The final paper of this session was by Stephanie Bode, a PhD candidate from Augsburg University. Her contribution, titled “Le Refuge & l’Azile de toutes les Nations” focused on the construction of Amsterdam as a haven for religious refugees in publications in the period 1680-1715. Like Lachenicht, Bode problematized the idea of Amsterdam as a haven by indicating important exceptions to this often casually used terminology. She showed that in many Amsterdam prints, especially those favoring Louis XIV, Catholic France was portrayed as the ideal haven for religious refugees. Thus, French Catholic printers and Dutch Protestant ones fought a kind of proxy battle over which place, France or the Netherlands, could really be considered a “haven.” This is but one example of how the first session provoked issues surrounding terminology: When is someone a migrant and not a refugee, and vice versa? And when can we really use the term “haven”?
The second session was chaired by Heide Warncke, Curator of the Ets Haim Library in Amsterdam. Kyra Gerber, (University of Amsterdam & Ritman Research Institute) was the first presenter for this session. Gerber’s talk, “The Peculiar Ordinary” was devoted to a microhistory of everyday Jewish life in Amsterdam in the 17th and 18th centuries. She recounted the fascinating tale of a journey undertaken by a Jewish settler in Amsterdam named Elias Joseph Goldt, an educated member of the Ashkenazi community. Goldt was given special permission to venture to Calumbria to retrieve items needed for the Jewish thanksgiving ritual called Sukkot (Lulavim and Etrogiem). Although given special permission by Charles VI for the travel and permitted as well to carry weapons for defense, Goldt did not manage to return to Amsterdam, probably perishing along the way. The story of Elias is one of many examples of how the Jewish community struggled to maintain their customs in a foreign environment.
Next, Florian Wiesner (University of Edinburgh) gave a paper titled Señores de la Cofradía de Holanda, which discussed Amsterdam and the Jewish diaspora in the 17th century Spanish Empire. Wiesner’s contribution examined the 1634 inquisition trials of the Jewish-descended population of Cartagena de Indias in modern-day Colombia (who had converted to Christianity). At the heart of the trials lay accusations that individuals in this population had relapsed into their ancestral religion and were conspiring with the Dutch trade companies through an ultimately fictional organization called Compañía de Holanda. In essence, Wiesner provided a perceptive glimpse not so much into processes within Amsterdam so much as the city of Amsterdam’s role in the world and especially its role within the perceptions of the Spanish empire and its inquisitors.
Daniel Rafiqi (King’s College, London) gave a paper titled “That Town I Yearned For: Representations of Arrival in Huguenot Refugees’ Autobiographical Writings, 1686-1712.” The paper focused on arrival experiences of French Huguenots in Amsterdam as depicted in their own biographical and literary writings. Rafiqi juxtaposed passages from two arrival accounts. The first, by Alexandre Savois, who expressed “unbridled joy” upon his arrival, whereas the second, by Anne du Noyer was characterized by a much more sober account of difficulty, partly because she donned a disguise as a cook’s male apprentice. Overall, these stories concentrated on the personal experiences of happiness, fear or disorientation in moving to a new location.
Rafiqi’s paper closed the final session of Friday, which was followed in the late afternoon by a walking tour of “Radical Amsterdam.” The walking route stopped by homes of important authors such as Jan Amos Comenius, Christian Hoburg, Friedrich Breckling, as well as locations for printing presses responsible for the publication of many works by these religious exiles and refugees.
The first session of Saturday, the final day of the conference, was chaired by Nina Schroeder (Vrije Universiteit Amsterdam). The first presenter was Leigh T.I. Penman (Monash, Australia), who presented a talk titled “Books in Exile,” which dealt with German-language anti-clerical printing. Penman made the case that more focus should be devoted to individuals involved in printing anti-clerical works as opposed to the printing industry as a whole, and not only in Amsterdam but also in Leiden. For Penman, the “crucial decade” for the printing of anti-clerical works was the 1620s. Specifically, Penman looked at the theosopher, political theorist, and diplomat Johann Angelus Werdenhagen, who was an important source for Abraham von Beyerland’s translations of the works of German mystic Jacob Böhme (1575-1624). One of the surprises of the conference, Penman was able to correct older scholarship and show that an early Böhme print was published at Leiden, most likely at Werdenhagen’s behest.
Following Penman, Andreas Pietsch (University of Münster) gave the paper “A Hub in a Network of Dissent,” which discussed Amsterdam’s role in the publication of Hiël’s mystical treatises around 1700. “Hiël” was the pseudonym for the Dutch mystic Hendrik Jansen van Barrefelt (d. 1594). Hiël’s works became popular at the start of the 18th century when a long eulogy of his religious insights were published in the highly influential Impartial History of the Church and Heretics (1700) by pietist historian Gottfried Arnold. However, as Pietsch argued, this reception was the climax rather than the start of Hiël’s popularity. Long before 1700, German speakers all over Central Europe had Hiël in their libraries. The increasing number of German religious refugees in Amsterdam played a pivotal role in repopularising Hiël’s mystical treatises and prompted their republication beginning around 1687/90. German spiritualist exiles such as Friedrich Breckling and Loth Fischer and the Quaker Jacob Claus played key roles in distributing Hiël’s works to a German audience, raising interesting questions for researchers about connections between older dissenting literature and its reception and influence in the 17th century.
The session continued with a paper by Victoria Franke (Enschede) on the exiled German spiritualist Friedrich Breckling (1629-1711). An important networker among 17th century reforming circles, Breckling is also connected to the “House with the Heads” where the conference took place. Born at the height of the Thirty Years’ War, Breckling spoke out against corruption in the Lutheran church and especially its involvement in war. His opposition led to dismissal from his church post and eventually flight to the Netherlands. During his stay in Amsterdam, Breckling was supported by the de Geer family, owners of the House with the Heads and patron of the Moravian exile John Amos Comenius. Franke’s analysis of Breckling’s Catalogus Testium Veritatis (1700) traced the outlines of the radical pietist community in the Dutch Republic at the turn of the 18th century.
Rounding out the session, John Exalto (Vrije Universiteit Amsterdam) presented on the Latin school of Johann Amos Comenius (1592-1670) in Amsterdam in the 17th century with special focus on his pansophic, didactic, and chiliastic efforts. After being exiled from his native land of Moravia in the Czech lands, Comenius became a sort of wandering philosopher, theologian, and pedagogue in exile. After becoming famous for his Janua linguarum reserata (The Door of Languages Unlocked, 1629), a textbook used for teaching Latin, he was invited to come to Amsterdam and stay in the House with the Heads under patronage of Louis de Geer.
Exalto also focused on the interactions Comenius had with his teaching assistant, Johann Jacob Redinger, an exiled preacher from Switzerland. Exalto’s contribution shed important light on the position of Comenius and Redinger in Amsterdam and European-wide networks of religious and educational reformers by exploring Comenius’ Latin School and the significance of this institution for his broader educational and pansophic efforts.
The next session, and the final one of the conference, was chaired by Andreas Pietsch (Münster). The first presenter was Miriam van Veen, professor of early modern church history at the Vrije Universiteit, Amsterdam. Veen’s talk, “The Divine Gift of the Van den Corput Sisters: Reformed Women in Search of a Home,” told the fascinating story of the Van den Corput sisters who fled with their family from outbreaks of religious violence in the Low Countries and went to Duisburg and its surroundings. Veen analyzed the correspondence network which permitted the family to keep in touch during this time as well as the role played by the sisters in their Reformed refugee communities in the 16th century. Interestingly, the sisters interpreted their migration experience in terms of biblical narratives, and in fact had a rather positive view towards it. Veen emphasized that female migrants in the early modern period are largely understudied. She also introduced the hitherto unexpressed notion that migration, even sometimes under unfavorable circumstances, does not always have to be perceived as a traumatic or difficult process.
Francesco Quatrini (University College Dublin) followed with a talk that also took letters as the source material, “Unitarian Letters from Exile: The Polish Brethren between Betrayal, Liberty, and the Needs of a Banished Church (c. 1658-1668).” Quatrini’s contribution was the only one dealing with the “Polish Brethren and Sisters,” also known as Socinians or Unitarians. Their story is one of persecution, banishment, and eventual disappearance. After their stronghold in Raków was destroyed in 1638 due to charges of blasphemy, and two royal decrees later in 1658 and 1659 resulted in their banishment, many of the leaders moved to Amsterdam. Quatrini discussed letters sent by three of these exiled leaders, specifically their attempts to obtain assistance, financial and otherwise, from Remonstrants and Collegiants in Amsterdam. Quatrini’s contribution shed new light on the significant role played by other Christian dissenting groups for the Unitarians in exile.
The conference’s final contribution came from Mike Driedger (Brock University, Canada) on “Digital Evidence of Amsterdam as a City of Refuge or Contributors to the Growing Book Industry during ‘the Golden Age’: The eCartico Website.” Driedger introduced an online repository for looking into the names, family history, publication history and related information of early modern Dutch dissenters and provided some examples of how digital tools can be used by humanities scholars. The ‘eCartico’ website and similar digitization efforts offer promising new directions for experts and lay persons alike to do research into intellectual, socio-cultural, and family histories in the early modern period. At the same time, the presentation sparked a discussion about the reliability of the data that such tools use.
The conference brought to light important new evidence about Amsterdam’s role in welcoming those with dissenting opinions – a historical phenomenon that has led to Amsterdam being called the “birthplace of liberalism” (Russell Shorto). At the same time, the conference cautioned us to not accept labels carelessly. Although Amsterdam surely was a haven, refuges still faced many challenges in the city. And while some refugees cultivated the label “refugee” or “exile” because it helped them to receive patronage, others found it favorable to represent themselves in other ways. Historians must ask themselves, when is it appropriate to categorize a person as an exile, migrant, or refugee? With this conference, as in the 17th century, the “House with the Heads” has provided a forum for freethinking and the exchange of new ideas.
Conferenties
Geheime Figuren der Rosenkreuzer, handschrift, 1943 (M308)288 Geheime Figuren der Rosenkreuzer, handschrift, 1943 (M308)
Op deze afbeelding staat de titel Alchemie und Schöpfungsprozeß onderaan en dat geeft meteen aan in welke richting het verhaal wordt verteld: van beneden naar boven. De bol onderin vertegenwoordigt ‘chaos’; de tekst ernaast legt uit dat dit het begin van alles is, de oermaterie, materie zonder vorm of eigenschap, waar al het stoffelijke uit voortkomt. Vlammen slaan uit de bol, want volgens de tekstregel links wordt de wereld door vuur verjongd.
Bovenop deze bol staat een geometrische figuur die uit een cirkel, een vierkant en een driehoek bestaat. Het vierkant vertegenwoordigt de stoffelijke wereld die - volgens de theorie uit de klassieke oudheid - is opgebouwd uit de vier elementen aarde (terra), lucht (aer) vuur (ignis) en water (aqua). De driehoek middenin symboliseert de mens, met zijn lichaam (corpus) ziel (anima) en geest (spiritus). Tegelijkertijd heeft deze driehoek een alchemistische betekenis, omdat alchemisten ook werkten met de begrippen lichaam, ziel en geest, die vertegenwoordigd worden door de symbolen voor resp. zout (linksonder), zwavel (bovenin) en kwikzilver (rechtsonder), sinds Paracelsus, die zout toevoegde, de drie principes in de alchemie. Op de zijden van de driehoek staan de bewerkingen genoemd die op deze stoffen moeten worden losgelaten: scheiden, oplossen, extraheren. De Griekse letters rechts vormen het woord ‘hyle’, wat ’materie’ betekent.
De figuur die erboven staat, de rebis of hermafrodiet, geeft aan dat het alchemistisch werk met succes is bekroond. Man en vrouw zijn versmolten tot één lichaam als symbool voor de geslaagde samenvoeging van zwavel (het symbool links op de borst van de man, waar een rode straal uit spuit), en zout (rechts op de borst van de vrouw, met een gele straal), waardoor de Steen der Wijzen wordt verkregen. Het symbool voor kwikzilver (mercurius) op de buik geeft aan dat dit het middel is dat deze samensmelting tot stand brengt. Zwavel wordt in de alchemie geassocieerd met het mannelijke en de zon, en op deze afbeelding zout met het vrouwelijke en de maan (gewoonlijk is dat kwikzilver).
De vogel bovenop de rebis is de ‘avis hermetis’, de vogel van Hermes, in de tekst rechts ook feniks genoemd. De vogel verbeeldt hier fasen van alchemistische proces: de kop is die van een raaf, die de eerste, ’zwarte’ (nigredo-)fase van het werk symboliseert. De pauwenstaart duidt op een fase in het werk waarbij er allerlei iridiserende kleuren tevoorschijn komen in de kolf. De feniks staat voor de ‘rode’ (rubedo-)fase, het eindstadium, de geslaagde bereiding van de Steen der Wijzen.
De driehoek boven de vogel staat voor de Steen der Wijzen (lapis philosohorum), die rechts ook ‘quinta essentia’ wordt genoemd, en waar ons woord ‘kwintessens’ vandaan komt. Dit is het ‘vijfde element’, de essentie die in alle andere materie terug te vinden is, en die hier ook, zoals rechts is aangegeven, ‘de sleutel tot verandering’ is. Helemaal bovenaan staat in het Hebreeuws het woord voor vuur’: ‘aesch’, volgens de tekst rechts het ‘scheppende woord’.
De afbeelding is een bewerking van een gravure uit het Amfitheater van de Eeuwige Wijsheid van de alchemist Heinrich Khunrath (1560-1605), die Ken de natuur heet: kennis van de natuur en haar processen is voor een alchemist onontbeerlijk. Zoals we hier de natuur uit zichzelf naar perfectie zien streven, zo streeft ook de alchemist naar volmaaktheid. De alchemist doet feitelijk hetzelfde als de natuur, en met zijn werk kan hij haar vervolmaking bespoedigen.
https://embassyofthefreemind.com
Privacy Policy
This privacy policy has been compiled to better serve those who are concerned with how their ‘Personally Identifiable Information’ (PII) is being used online. PII, as described in privacy law and information security, is information that can be used on its own or with other information to identify, contact, or locate a single person, or to identify an individual in context. Please read our privacy policy carefully to get a clear understanding of how we collect, use, protect or otherwise handle your Personally Identifiable Information in accordance with our website.
What personal information do we collect from the people that visit our blog, website or app?
When ordering or registering on our site, as appropriate, you may be asked to enter your name, email address or other details to help you with your experience.
When do we collect information?
We collect information from you when you register on our site, place an order, subscribe to a newsletter, fill out a form or enter information on our site.
How do we use your information?
We may use the information we collect from you when you register, make a purchase, sign up for our newsletter, respond to a survey or marketing communication, surf the website, or use certain other site features in the following ways:
- To improve our website in order to better serve you.
- To allow us to better service you in responding to your customer service requests.
- To quickly process your transactions.
- To send periodic emails regarding your order or other products and services.
How do we protect your information?
Our website is scanned on a regular basis for security holes and known vulnerabilities in order to make your visit to our site as safe as possible.
We use regular Malware Scanning.
Your personal information is contained behind secured networks and is only accessible by a limited number of persons who have special access rights to such systems, and are required to keep the information confidential. In addition, all sensitive/credit information you supply is encrypted via Secure Socket Layer (SSL) technology.
We implement a variety of security measures when a user places an order to maintain the safety of your personal information.
All transactions are processed through a gateway provider and are not stored or processed on our servers.
Do we use ‘cookies’?
Yes. Cookies are small files that a site or its service provider transfers to your computer’s hard drive through your Web browser (if you allow) that enables the site’s or service provider’s systems to recognize your browser and capture and remember certain information. For instance, we use cookies to help us remember and process the items in your shopping cart. They are also used to help us understand your preferences based on previous or current site activity, which enables us to provide you with improved services. We also use cookies to help us compile aggregate data about site traffic and site interaction so that we can offer better site experiences and tools in the future.
We use cookies to:
- Help remember and process the items in the shopping cart.
- Understand and save user’s preferences for future visits.
You can choose to have your computer warn you each time a cookie is being sent, or you can choose to turn off all cookies. You do this through your browser settings. Since browser is a little different, look at your browser’s Help Menu to learn the correct way to modify your cookies.
If you turn cookies off, It won’t affect the user’s experience.
Third-party disclosure
We do not sell, trade, or otherwise transfer to outside parties your Personally Identifiable Information.
Third-party links
We do not include or offer third-party products or services on our website.
Google’s advertising requirements can be summed up by Google’s Advertising Principles. They are put in place to provide a positive experience for users. https://support.google.com/adwordspolicy/ answer/1316548?hl=en
We have not enabled Google AdSense on our site but we may do so in the future. Users can visit our site anonymously.
Once this privacy policy is created, we will add a link to it on our home page or as a minimum, on the first significant page after entering our website.
Our Privacy Policy link includes the word ‘Privacy’ and can easily be found on the page specified above.
You will be notified of any Privacy Policy changes:
- On our Privacy Policy Page
Can change your personal information: - By emailing us
How does our site handle Do Not Track signals?
We honor Do Not Track signals and Do Not Track, plant cookies, or use advertising when a Do Not Track (DNT) browser mechanism is in place.
Does our site allow third-party behavioral tracking?
It’s also important to note that we do not allow third-party behavioral tracking. We do not specifically market to children under the age of 13 years old.
We will take the following responsive action, should a data breach occur:
We will notify you via email
- Within 7 business days
We will notify the users via in-site notification
- Within 7 business days
We also agree that individuals have the right to legally pursue enforceable rights against data collectors and processors who fail to adhere to the law. This principle requires not only that individuals have enforceable rights against data users, but also that individuals have recourse to courts or government agencies to investigate and/or prosecute non-compliance by data processors.
We collect your email address in order to:
- Send information, respond to inquiries, and/or other requests or questions
- Process orders and to send information and updates pertaining to orders.
- Market to our mailing list or continue to send emails to our clients after the original transaction has occurred.
We agree to the following:
- Not use false or misleading subjects or email addresses.
- Identify the message as an advertisement in some reasonable way.
- Include the physical address of our business or site headquarters.
- Monitor third-party email marketing services for compliance, if one is used.
- Honor opt-out/unsubscribe requests quickly.
- Allow users to unsubscribe by using the link at the bottom of each email.
- Follow the instructions at the bottom of each email.
If at any time you would like to unsubscribe from receiving future emails, you can email us at
Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. and we will promptly remove you from ALL correspondence.
Contacting Us
If there are any questions regarding this privacy policy, you may contact us using the information below.
Embassy of the Free Mind
Keizersgracht 123,
1015 CJ Amsterdam, The Netherlands, Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
embassyofthefreemind.com
Last Edited on 2020-07-24
Veelgestelde vragen Embassy of the Free Mind
De EFM is elke woensdag t/m zaterdag open van 10.00 - 17.00 uur en zondag van 11.00 - 18.00 uur.
Wat zijn jullie entreeprijzen?
Wij hanteren de volgende tarieven:
Dagkaart volwassenen € 15,00
Dagkaart studenten € 8,50
Dagkaart kinderen 11-18 jaar € 6,00
Dagkaart kinderen tot 10 jaar gratis
Bezoekers met een jeugdticket worden geacht hun leeftijd aan te tonen bij de entree van het museum. Studenten worden geacht een geldige collegekaart te tonen bij de entree van het museum.
Onze huisregels zijn hier te vinden.
Ik heb een Museumkaart/Stadspas/I amsterdam City Card/ICOM-kaart. Moet ik dan ook via de website een ticket boeken?
Nee hoor, dat is niet per se nodig. Toegang is gratis met een Museumkaart, I amsterdam City Card, ICOM kaart, Stadspas en EFM vriendenkaart.
Museumkaart en EFM vriendenkaarten zijn verkrijgbaar bij de balie in het museum. De VriendenLoterij VIP-KAART en de Rembrandtkaart zijn niet geldig.
Heb ik ook gratis toegang met de VriendenLoterij VIP-KAART of de Rembrandtkaart?
Nee, met deze kaarten heb je geen gratis toegang.
Wanneer is de volgende tentoonstelling te zien?
Informatie over de lopende tentoonstelling is hier te vinden.
Kan ik een rondleiding boeken?
Ja en dat raden we zelfs aan want op die manier leer je veel. Wij bieden dagelijks algemene rondleidingen aan om 10:30 uur. Deze zijn via de website te boeken of je kunt spontaan ter plekke reserveren. Verder zijn er 's middags speciale rondleidingen, zoals over de geschiedenis van het Huis met de Hoofden. Of over de oude boeken en de tentoonstelling. Op de meeste woensdagmiddagen geeft Rachel Ritman een tour over het Graal kunstwerk uit onze collectie.
De rondleidingen boek je hier.
Ook wordt er een gratis audiotour aangeboden in het Engels of Nederlands die langs de hoogtepunten uit de vaste opstelling leidt. Deze audiotour is te beluisteren op je telefoon/tablet en met je eigen hoofdtelefoon of ‘oortjes’. Wij verkopen zelf geen oortjes. Mocht je niet in het bezit zijn van een telefoon/tablet, dan hebben wij iPads in bruikleen.
Daarnaast hebben wij 6 ‘Self-guided-tours’ ontwikkeld voor mensen die liever zelf op ontdekkingsreis gaan. De onderwerpen zijn: Hermetische Filosofie, Alchemie, Het Huis met de Hoofden, Kabbalah, De Graal en Rozenkruisers.
Deze ‘Self-guided-tours-boekjes’ zijn gratis in te zien in de Grote Sael op tafel en zijn in het Nederlands en Engels.
Is het café en de tuin geopend?
Jazeker, het cafe en de tuin zijn tijdens onze openingstijden toegankelijk voor bezoekers. We hebben o.a. heerlijke huisgemaakte pompoensoep door onze Carmen en verse appeltaart.
Is het mogelijk de EFM te bezoeken met een schoolklas?
Jazeker, stuur voor een schoolklas-aanvraag een mailtje naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. en dan regelen we dat. We hebben ook een kinderprogrammering op de woensdagen in de schoolvakanties.
Is groepsbezoek mogelijk aan de EFM?
Jazeker, wij kunnen 2 groepen van minimaal 8 personen en maximaal 15 personen per keer begeleiden, maar stuur ons een email via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. om te informeren naar de mogelijkheden.
Een eenmaal bevestigde groepsrondleiding kan niet meer geannuleerd worden en het aantal personen kan niet meer worden gewijzigd. Mochten er personen niet meer kunnen op de geboekte datum, dan krijgen zij de mogelijkheid een rondleiding op een andere dag te volgen. Zij kunnen dan in onze ticketshop een rondleiding boeken volgens het reguliere rooster. Neem hiervoor contact met ons op.
Kan ik een evenement organiseren in de EFM (borrel, lezing, diner enz.)?
Absoluut. De Grote Sael wordt o.a. verhuurd voor verjaardagen, trouwerijen, boekpresentatie en vergaderingen. Voor alle informatie omtrent zaalverhuur, klik hier.
Hoeveel mensen mogen er in de zalen en in de gehele EFM?
Het maximum aantal bezoekers voor het gehele museum is 70 personen. In de Grote Sael kunnen er 50 zitten tijdens lezingen en voorstellingen.
Kan ik mijn gekochte ticket annuleren en geld terugkrijgen?
Nee, gekochte tickets worden niet terugbetaald. Wel kun je je ticket omboeken naar een andere datum, dit kan tot aan de begintijd van je ticket. Let op: dit geldt alleen voor entreetickets en tickets voor rondleidingen. Tickets voor evenementen zoals lezingen of webinars kunnen niet omgeboekt worden.
Het omboeken van tickets kan via deze link.
Kan ik mijn ticket omboeken naar een andere datum?
Dat kan zeker! Let op: dit geldt alleen voor entreetickets en tickets voor rondleidingen. Tickets voor evenementen zoals lezingen of webinars kunnen niet omgeboekt worden.
Het omboeken van tickets kan via deze link.
Ik heb een ticket voor een lezing gekocht, maar ik kan toch niet gaan. Kan ik mijn geld terugkrijgen?
Nee, gekochte tickets worden niet terugbetaald. Ook kan een ticket voor een lezing of evenement niet omgeboekt worden. Wel ontvang je in je bevestigingsmail een Zoom link om de lezing online bij te wonen en binnen twee weken ontvang je ook de opname van de lezing. Zo kun je de lezing alsnog volgen.
Ik heb een ticket gekocht voor een (Zoom) lezing. Waar vind ik de Zoom-link?
Je kunt de Zoom-link vinden in je bevestigingsmail. Niks ontvangen? Wellicht is de mail in de spam beland. We kunnen ook de mail en het ticket opnieuw sturen, mail hiervoor naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of bel naar 020-6258079.
Ik heb een ticket gekocht voor een (Zoom) lezing. Krijg ik dan ook de opname opgestuurd? En wanneer wordt de opname verstuurd?
Iedereen die een ticket heeft gekocht voor een lezing (regulier, student of Zoom-ticket), krijgt de opname per mail toegestuurd. Je kunt de opname binnen twee weken in je mail verwachten.
Ik wil graag een opname van een lezing die al geweest is, en waar ik geen ticket voor heb gekocht, kan dat?
Jazeker! Je kunt een mail sturen naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. en vermelden om welke lezing het gaat. De kosten van een opname zijn €12,50.
Kan ik de leeszaal bezoeken en daar boeken inzien?
De ‘moderne’ leeszaal (boeken van na 1900) vind je op de 1ste verdieping. Je kunt daar gewoon boeken pakken & lezen, maar ze zijn niet te leen. Er zijn 2 lekkere stoelen met een lampje bij het raam. Eventueel is het mogelijk een boek uit de leeszaal te pakken en elders in het museum (met uitzondering van het café en de tuin) te lezen. Onze conservatoren zitten in de leeszaal bij het raam en die kun je van alles vragen over de boeken.
In de leeszaal staan zo’n tweeduizend boeken uit onze Bibliotheca Philosophica Hermetica Collectie. In onze online catalogus hier kun je alle titels uit onze collectie zien. Het is mogelijk specifieke boeken aan te vragen door voorafgaand aan je bezoek een mail te sturen naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. met de vermelding van de titels en de signatuur van de werken die je graag zou willen inzien.
Mocht je interesse hebben om boeken of manuscripten die ouder zijn dan 1800 in te zien dan is het noodzakelijk de boeken minimaal een week van tevoren per mail aan te vragen. De conservatoren zorgen ervoor dat de boeken – indien aanwezig – voor je klaarliggen op de dag van je bezoek.
Voor toegang tot de leeszaal heb je een entreeticket nodig.
FAQTwee jaar geleden ontving de Embassy of the Free Mind van Erich Kaniok en zijn vrouw Marijke een royale boekschenking: maar liefst 2000 titels op het gebied van filosofie, wetenschap en levensbeschouwing uit uiteenlopende culturen en tijden. Meestal zijn de boeken die we in ons leven aanschaffen, of die 'toevallig' op ons pad komen en óns weten te vinden, een weerspiegeling van onze zoektocht naar waarheid en kennis. Bij Erich Kaniok moet dit een zeer avontuurlijke en fascinerende zoektocht zijn geweest: lopend langs de planken glijdt onze blik langs een breed scala aan onderwerpen: mahayana, hinayana en zenboeddhisme, hindoeïsme, soefisme, theosofie, antroposofie, westerse en oosterse mystiek, non-dualisme, nieuwe wetenschap en individuele denkers als Krishnamurti, Meister Eckhart, Jacob Lorber, enz.
Erich Kaniok groeide op in het historische hart van Wenen, waar hij na zijn studie een aantal jaren les gaf. Op vroege leeftijd was hij al 'spiritueel' geëngageerd. Zijn zoektocht bracht hem eind jaren 60 naar Nederland, waar hij ruim 40 jaar actief was binnen de Rozenkruisersbeweging. Erich maakte in lezingen en bijeenkomsten vaak gebruik van verhalen, die in de loop der jaren in een reeks bundels werden uitgegeven. Voorbeelden hiervan zijn de serie 'Verhalen & parabels uit Oost & West' met als titels Sleutels tot het hart, Taal van de stilte en Lente in je hart. Ook schreef hij een boek met verhalen en parabels uit China getiteld Het geluk van Tao.
Twee vrijwilligers, Greetje Voerman en Reinout Spaink, hebben met enthousiasme het afgelopen jaar de titelbeschrijvingen van de boeken uit de schenking van Kaniok in het catalogussysteem van de Ritmanbibliotheek ingevoerd. Tijdens dit proces werd algauw duidelijk dat deze schenking voor de bibliotheek in verschillende opzichten een verbreding betekende: een verbreding in de zin van een rijkgeschakeerder palet aan rubrieken die nu ook meer actuele hedendaagse thema’s bestrijken, en een verbreding in geografische opzicht, waarbij de bibliotheek verrijkt wordt met een ruim titelaanbod op het gebied van niet-westerse levensbeschouwingen en culturen.
De vraag zou kunnen worden gesteld in hoeverre dit aansluit bij de oorspronkelijke doelstelling van de bibliotheek van de EFM, namelijk het zich richten op de hoofdverzamelgebieden hermetica, alchemie, mystiek, rozenkruisers en gnosis & westerse esoterie. Misschien is een van de antwoorden hierop dat in de loop der decennia steeds duidelijker is geworden dat inzicht in het ontstaan van wat we globaal zouden kunnen aanduiden met de ‘westerse ideeënwereld’ niet kan worden losgezien van de ontwikkeling van het Oosterse denken. Beide hebben elkaar in de afgelopen millennia intensief wederzijds beïnvloed.
Een voorbeeld hiervan zijn de contacten die de boeddhistische keizer Ashoka rond 250 v.Chr. legde met denkers en heersers in Alexandrië (in het huidige Egypte), Antiochië (in het huidige Turkije) en Athene, om bij hen het boeddhisme te propageren. De teksten die hij in India in zijn ijzeren gedenkpilaren graveerde en ook op rotsen en in grotten liet aanbrengen, de zogenoemde edicten, beschrijven onder andere zijn activiteiten in de hellenistische wereld. Uit deze teksten blijkt dat hij een helder begrip van de politieke organisatie in deze westerse gebieden had. De namen en locaties van de belangrijkste Griekse koningen van die tijd worden genoemd, en vermeld wordt dat zij via de monniken die Ashoka naar hen had toegezonden allen van de leer van Boeddha op de hoogte waren. Ook vermelden enkele Paliteksten dat sommige van Asoka's missionarissen Griekse monniken waren.
In een van de Indiase gedenkpilaren vinden we bijvoorbeeld de volgende tekst: 'De verovering door middel van de Dhamma heeft hier plaatsgevonden, en zelfs zes honderd yojana's (6000 km.) ver weg, waar de Griekse koning Antiochos regeert, verder dan daar waar de vier koningen genaamd Ptolemeus II Philadelphus, Antiochus II, Magas van Cyrene en Alexander regeren.'
Maar ook het hindoeïstische denken heeft sterk het westerse denken beïnvloed. In de zes darsana's of scholen van filosofische denken van de hindoe's, vertegenwoordigt elk van deze scholen één aspect van de kennis van de totale werkelijkheid. Als men de zes darsana's in paren van twee groepeert, ontstaan er drie stelsels van denken, met de bijbehorende systemen van bewijsvoering, die nauw overeenkomen met wat in het westen wordt aangeduid met religie, filosofie en wetenschap. In feite zijn deze laatste drie niet anders dan de weerspiegeling op cultureel-maatschappelijk en collectief vlak van de drie aspecten waaruit ons individuele bewustzijn bestaat en waarmee we trachten de uiteindelijke werkelijkheid te begrijpen - de drie dimensies dus van ons kenvermogen. Een totaal begrijpen van deze uiteindelijke werkelijkheid kan niet via één van deze drie afzonderlijk, maar alleen door deze drie tot een synthese te brengen. Nog boeiender is het te ontdekken dat vrijwel alle hedendaagse stromingen binnen de wetenschap, zoals empirisme, positivisme, enz., al duizenden jaren geleden in deze darsana's zijn terug te vinden.
Het is daarom niet meer dan logisch dat alleen al het boeddhistische en hindoeïstische denken overal binnen de westerse wereld hun sporen moeten hebben nagelaten. Willen we daarom ons westers-hermetisch gedachtegoed werkelijk begrijpen, dan kunnen we het oosterse denken en de ontwikkeling hiervan niet negeren en zal de poging om de traditionele tweedeling 'Oosters en Westers denken' te overstijgen onvermijdelijk creatieve processen activeren die tot wie zal zeggen welke verrassende en nieuwe perspectieven op het ontstaan en de betekenis van het westers hermetisch gedachtegoed kunnen leiden.
Misschien is de tijd aangebroken om de beroemde en vaak geciteerde dichtregels van Rudyard Kipling 'Oh, East is East, and West is West, and never the twain shall meet'
eindelijk aan te vullen met de dichtregels die hierop volgen, maar altijd worden weggelaten:
'But there is neither East nor West, Border, nor Breed, nor Birth,
When two strong men stand face to face, though they come from the ends of the earth!
Erich Kaniok is in het voorjaar van 2019 overleden, maar de collectie-Kaniok is voorgoed verbonden aan de Embassy of the Free Mind.
Bijzondere Collectie: Kaniok
De Ambassade van de Vrije Geest is een plek waar vrijdenkers bij elkaar komen, echter niet de vrijdenkers die iedere godsvoorstelling verwerpen. Integendeel. In de Ambassade van de Vrije Geest gaat het immers over allesomvattend vrij denken. De ambassade is gevestigd in het ‘Huis met de Hoofden’ in Amsterdam. De symboliek achter de naam Huis met de Hoofden past bij de grote denkers die je aantreft in de Ambassade van de Vrije Geest. Hier ligt de wijsheid van de hele wereld. Beelden en teksten vertellen eeuwenoude verhalen die door werkelijk vrije geesten zijn geschreven en getekend.
‘Wat een verademing, wat een schoonheid, wat een sfeer. Een oase van kennis en wijsheid in een woestijn van onwetendheid.’ (Emy ten Seldam, redactie Bres Magazine)
De Ambassade biedt sinds 2017 een reis door 2000 jaar wijsheid, geïnspireerd op de collectie van de Ritman Bibliotheca Philosophica Hermetica. Geschiedenis, wetenschap, kunst en spiritualiteit in duizenden boeken en prenten. En het unieke ervan is dat ze allemaal met elkaar zijn verbonden. Connecties met alle religieuze tradities, wijsheidsstromen en onafhankelijke geesten.
Hervormer en filosoof Comenius, mogelijk ook Spinoza, en leden van de prominente uitgeverij Elsevier werden verwelkomd door de familie De Geer die het huis bezat, om wetenschappelijke, filosofische, theologische en sociale kwesties te filosoferen en te bespreken. Het is dat zeer tegendraadse en vrije denken dat een centrale en doorlopende lijn is die door de unieke collectie van de Bibliotheca Philosophica Hermetica loopt en de verhalen die verteld worden in het Huis met de Hoofden. Net als in de Nederlandse Gouden Eeuw staat het Huis met de Hoofden met zijn opmerkelijke culturele erfgoed open voor de vrije denkers en de onafhankelijke geesten van vandaag en morgen. (Ambassade van de Vrije Geest)
Mocht je je afvragen wie je bent, waar je vandaan komt en waar je naartoe gaat, is het niet verkeerd de weg te nemen die naar de Ambassade van de Vrije Geest leidt. Inspirerende afbeeldingen en teksten bieden volwaardig voedsel voor de geest. Geen menu wordt er opgedrongen, maar alles is er te vinden. Alsof je uitgenodigd bent in een vijfsterren-etablissement waar je kunt kiezen uit de rijkste amuses, waar je geest wellicht nooit eerder van heeft genoten. Waar anders vind je talloze mogelijkheden om de verborgen onderstroom van innerlijke, individuele wijsheid van alle culturen tot je te nemen?
‘De bibliotheek beschikt over een unieke en nog groeiende collectie van 25.000 titels over de westerse spiritualiteit en filosofie. De stichter van de bibliotheek, Joost R. Ritman, is een Amsterdamse zakenman met een diepe belangstelling voor spiritualiteit. Hij begon op jonge leeftijd boeken te verzamelen, nadat zijn moeder hem een 17e-eeuws exemplaar had geschonken van Aurora, een werk van Jacob Böhme, een van de auteurs die een blijvende bron van inspiratie voor hem is. Toen hij het plan opvatte om zijn privé-verzameling om te zetten in een bibliotheek, stond hem voor ogen onder één dak handschriften en gedrukte boeken op het gebied van de hermetische traditie samen te brengen, en de onderlinge samenhang te laten zien tussen de diverse verzamelgebieden en hun relevantie voor de huidige dag.’ (The Ritman Library Collectie)
Als je de Ambassade binnenkomt, zie je links een meterslange prent van de Rivers of Life or Faith of Man in All Lands waarop eeuwen voor het jaar nul tot en met het heden vele levensbeschouwingen de wereld binnenstromen. (Foto: AvdVG)
In het café ernaast komt Hermes Trismegistus je in vele gedaanten tegemoet. Duidelijk blijkt op de prenten die daar hangen dat hij de geheimen van het universum kent. Hermes Trismegistus, Vader der Filosofen, de oerbron van deze kennis over de samenhang van alles. En die samenhang vind je hier: het ‘veelzijdige, veelbewogen en het voor velen nog onbekende verhaal van de spirituele traditie waarin zelfkennis en kennis van de natuur de sleutel vormen tot kennis van god’.
God met g of G? In ieder geval geen man met een baard op een donderwolk. God is hier veel groter, veel omvattender, zo niet allesomvattend te vinden. De oprichter van de Bibliotheca Philosophica Hermetica zegt:
‘De ‘geboorte’ van de Bibliotheca Philosophica Hermetica viel samen met een plotselinge en diepe ervaring die ik had toen ik zestien was, dat alles één is. In een enkel moment besefte ik dat er een diepgaand verband bestaat tussen oorsprong en schepping, tussen ‘God – Kosmos – Mens’, of in de woorden van Hermes Trismegistus: ‘Hij die zichzelf met zijn geest beschouwt, kent zichzelf en kent het Al: het Alles is in de mens.’ (Joost R. Ritman)
! De eerste tentoonstelling, Kabbalah & Alchemie, is van 13 juni – 16 november 2019.
Beeld: De oudste grafische voorstelling van de kabbalistische levensboom, gedrukt in 1512, te vinden in deze bibliotheek: linksboven op de eerste foto, en apart op de derde.
Foto’s: tenzij anders vermeld: PD
Ambassade van de Vrije Geest | Huis met de hoofden | Keizersgracht 123 | 1015 CJ Amsterdam | +31 20 6258 079 | Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.| Met Museumjaarkaart vrij toegang | Nog niet toegankelijk voor rolstoelen |
Het monument Huis met de Hoofden is voor een breed publiek opengesteld en wordt stap voor stap in zeventiende-eeuwse stijl hersteld. (Binnen heb je er geen hinder van.) Ondanks dat het zeventiende-eeuwse karakter goed bewaard is gebleven en de plattegrond nagenoeg onveranderd is gebleven, hebben er in de loop der eeuwen een aantal veranderingen plaatsgevonden. Er zijn verschillende elementen verloren gegaan, er is sprake van reconstructies, een aantal authentieke onderdelen zijn verplaatst en er zijn onderdelen toegevoegd die niet uit het huis afkomstig zijn. (Info: AvdVG)
Geen vrijdenkers maar Vrije GeestenAdam Kadmon
Het eerste wezen dat ontstond toen God de wereld schiep, de ‘oer’mens, een spiritueel wezen. Niet te verwarren met de ‘materiële’ Adam die met Eva uit het Paradijs werd verjaagd.
Alchemistisch proces
Het alchemistisch proces (‘magnum opus’, groot werk) kende verschillende fasen:
- Nigredo: zwartheid. Verrotting (‘putrefaction’) als noodzakelijke
stap om stoffen verder te kunnen bewerken.
- Albedo: witheid. Na de afbraak in de nigredo-fase worden
onzuiverheden weggewassen.
- Citrinitas: geelheid. De derde stap, die staat voor de transmutatie
van zilver in goud.
- Rubedo: roodheid. De vierde en laatste stap in het magnum opus.
Zowel goud als de Steen der Wijzen werden geassocieerd met de
kleur rood, die stond voor het slagen van het grote werk.
- Cauda pavonis: pauwenstaart. Deze term duidt een fase aan
waarin vele, iridiserende, kleuren tegelijk verschijnen. Sommige
alchemisten plaatsen deze fase voor het albedo, andere erna.
Archimi
Een term die sommige alchemisten gebruikten om alchemisten aan te duiden die zich bezighielden met de metallurgische kant van alchemie.
Azot
De term Azot bestaat uit de eerste en laatste letters van het Latijnse, Griekse en Hebreeuwse alfabet: A-Z, alfa-omega en alef-tav. Het begrip staat voor kwikzilver, een van de belangrijkste elementen in de alchemie, maar ook voor het oerstadium van de metalen en een universeel geneesmiddel.
Bina
Inzicht, de derde sefira. Deze sefira is verbonden met de Godsnaam JHWH, te lezen als Elohiem.
Cabala Chymica
De toepassing van kabbalistische methodes in de alchemie, ook de verwerking van de kabbalistische traditie binnen het westers-alchemistisch gedachtegoed.
Chesed
Liefde, de vierde sefira. Deze sefira is verbonden met de Godsnaam El of El elyon en correspondeert met de rechterarm.
Chochma
Wijsheid, de tweede sefira. Deze sefira is verbonden met de Godsnaam Jah.
Devekut
De mystieke verbondenheid met God.
Drieëenheid
De opvatting in veel takken van het christendom dat er één God bestaat in drie goddelijke entiteiten: de Vader, de Zoon (Jezus Christus) en de Heilige Geest.
Ein
Het mysterieuze niets dat voorafgaat aan de schepping en waar alles uit voortvloeit.
Ein sof
De oneindige essentie van God, die via de sefirot onthuld wordt.
Gematria
Kabbalistische taalkundige techniek waarbij woorden in getallen worden omgezet en vice versa, met de bedoeling verborgen verbanden tussen verschillende begrippen te ontdekken. Een van de drie kabbalistische methodes, de andere twee zijn notarikon en temura.
Gevurah
Gerechtigheid, de vijfde sefira. Deze sefira is verbonden met de Godsnaam Elohiem en correspondeert met de linkerarm.
Godsnamen
Men nam aan dat de namen van God, zoals El, Elohim, Adonai, Shaddai en Adonai Tsvaot, speciale krachten verleenden aan hen die ze kenden. De Spaanse kabbalist Abulafia geloofde dat de kennis van de Godsnamen de hoogste vorm van kabbala was.
Golem
Een van klei gemaakt wezen dat op magische wijze door mystiek gebruik van letters tot leven wordt gewekt. Middeleeuwse commentaren op Sefer Yetzirah leggen sommige passages uit als handelend over de golem.
Hemelsferen
Een model van de kosmos dat zijn oorsprong vindt bij de oude Griekse filosofen. In dit model bevindt de aarde zich in het middelpunt van tien in elkaar passende doorzichtige bollen, waarop de hemellichamen zich voortbewegen. Achtereenvolgens zijn dat de maan, Mercurius, Venus, Mars, de zon, Jupiter, Saturnus, de vaste sterren, de negende sfeer en de tiende, de ‘primum mobile’ of ‘eerste beweger’, die de andere negen sferen in beweging zet.
Hermes Trismegistus
Legendarische wijsheidsleraar uit de Egyptische oudheid. Aan hem zijn vele geschriften toegeschreven, waaronder het Corpus Hermeticum, een verzameling wijsheidslessen, en het Tabula Smaragdina, de Smaragden Tafel. De aan hem toegeschreven leer vormt de basis van het hermetisme en had een grote invloed op het denken in de renaissance.
Hermetisme
Wijsheidsleer die wordt toegeschreven aan de Egyptische wijsheidsleraar Hermes Trismegistus, met openbaringen over mystiek, kosmologie, magie, astrologie en alchemie. Centraal staat het verwerven van kennis van God, de kosmos en de mens. Een van de kenmerkende principes van het hermetisme is het ‘zo boven, zo beneden’, dat de samenhang tussen de macrokosmos (het universum) en de microkosmos (de mens) aanduidt.
Hod
Schoonheid, de achtste sefira. Deze sefira is verbonden met de Godsnaam Elohiem Tsevaot (Heer der Heerscharen) en correspondeert met het linkerbeen.
Ilan ha-kodesh
Een ilan ha-kodesh of ‘heilige boom’ wordt ook wel eens aangeduid als een ‘kosmologische kaart’. Door te mediteren op de voorstellingen (Ein sof, sefirot) kon de kabbalist inzicht krijgen in de goddelijke wereld.
Jesod
Fundament, de negende sefira. Deze sefira is verbonden met de Godsnaam El Chai (de levende God) of El shaddai (de machtige God) en correspondeert met de voortplantingsorganen.
Kabbala
- Praktische kabbala
Praktische kabbala draait om het gebruik van magie (bezweringen, amuletten, communiceren met engelen, geesten en demonen), gebaseerd op de 22 letters van het Hebreeuwse alfabet of de Godsnamen, om hulp of bescherming te verkrijgen of om meer wereldse doelen te bereiken.
- Profetische of extatische kabbala
Profetische of extatische kabbala wordt vaak geassocieerd met Abraham Abulafia, de Spaanse kabbalist die instructies schreef voor het mediteren op de Godsnamen (bijvoorbeeld El, Adonai) of de 22 letters van het Hebreeuwse alfabet, met het doel profetische of extatische visioenen te krijgen en/of een gewaarwording van het goddelijke na te streven.
- Theosofische kabbala
Theosofische kabbala verwijst naar het mediteren op de sefirot, de tien eigenschappen van God die in de sefirot worden onthuld.
- Christelijke kabbala
Christelijke kabbala (ook wel cabala genoemd) is ontstaan toen christelijke geleerden kennismaakten met de mystieke aspecten van de joodse kabbala en die combineerden met christelijke mystieke denkbeelden.
Kavanah
Intentie, de oprechte geestestoestand die nodig is om te bidden en een voorwaarde om Devekut te bereiken.
Keter
Kroon, de eerste sefira. Deze sefira is verbonden met de Gods-naam Ehijeh.
Kwintessens
Quinta essentia, ofwel de vijfde essentie, een vijfde element naast de vier elementen aarde, water, lucht en vuur. Deze kwintessens zou uit diverse materialen te abstraheren zijn en de eigenschappen van de vier materiële elementen overstijgen. Een voorbeeld is het destilleren van alcohol: deze substantie, vloeibaar én brandbaar, verenigt de tegengestelde eigenschappen van de elementen water en vuur.
Luriaanse kabbala
De kabbalistische leer van Isaac Luria (1534-1572) en zijn volgelingen. Belangrijke begrippen in de Luriaanse kabbala zijn tsimtsoem, shevirat ha-kelim en tikkoen.
Magie
In de magie worden verschillende vormen onderscheiden:
- Natuurlijke magie: het benutten van de krachten van de natuur.
- Rituele magie: communicatie met engelen, geesten en demonen.
- Astrale magie: het benutten van de speciale krachten van planeten,
sterren en sterrenbeelden.
Malchoet
Koninkrijk, de tiende sefira, zie ook Sjechiena. Deze sefira is verbonden aan de Godsnaam Adonai (onze Heer) en correspondeert met de voeten.
Neoplatonisme
Filosofische beweging die ontstond in de derde eeuw n. Chr. en die het gedachtegoed van Plato combineert met filosofieën uit esoterische, mystieke tradities.
Netsach
Eeuwigheid, de zevende sefira. Deze sefira is verbonden met de godsnaam YHWH Tsvaot (Heer der Heerscharen) en correspondeert met het rechterbeen.
Notarikon
Een van de drie kabbalistische methodes om met woorden en letters te werken (de andere twee zijn gematria en temura). Bij notarikon worden de eerste of laatste letters van een woord gebruikt om er een ander woord mee te vormen.
Pentagrammaton
Door de Hebreeuwse letter shin ש te plaatsen in het midden van de onuitspreekbare naam van God, (YHWH, het Tetragrammaton), wordt de naam van Jezus of Jehesjoea verkregen (YHSVH), zoals Reuchlin het uitlegt in zijn boek De verbo mirifico.
Planeten en metalen
De alchemie gaat ervan uit dat iedere planeet in verband staat met een metaal:
Zon - goud
Maan - zilver
Mercurius - kwikzilver
Venus - koper
Mars - ijzer
Jupiter - tin
Saturnus - lood
Prima materia
Een oersubstantie die voorafgaat aan de materie, een ‘materie zonder vorm’, waaruit de materie voortkomt.
Primum mobile
De buitenste, snelste van de tien hemelsferen die de andere sferen in beweging zet.
Rabbijns jodendom
Na de verwoesting van de tempel in 70 n.Chr. door de Romeinen en de verspreiding van het joodse volk hebben de rabbijnen of schriftgeleerden de wetten vastgelegd waar het joodse volk in de diaspora zich aan kon houden.
Safed
Stad in Noord-Israël die in de 16e eeuw een centrum van mystiek en kabbala werd.
Sefardische joden
Joden wier voorouders in Spanje en Portugal leefden. De joden die uit Oost-Europa stammen, worden Asjkenazische joden genoemd.
Sefer ha-Bahir
Letterlijk: Boek van de Schittering, een belangrijk werk dat geschreven is in de 13e eeuw. Het is het eerste kabbalistische werk dat een beschrijving van de sefirot in de vorm van een boom bevat.
Sefer Yetzirah
Letterlijk: Boek van de Wording, een mystiek geschrift dat dateert uit de eerste eeuw n.Chr. en dat verwijst naar de 22 letters van het Hebreeuwse alfabet en de tien sefirot die samen de 32 paden van wijsheid vormen.
Sefer ha-Zohar
Letterlijk: Boek van de Pracht, het belangrijkste kabbalistische werk, dat werd geschreven in de tweede helft van de 13e eeuw in Castilië en dat traditiegetrouw wordt toegeschreven aan de tweede-eeuwse wijsgeer Shimon bar Yochai.
Sefira
Enkelvoud van sefirot
Sefirot
Een kernbegrip in kabbala, dat voor het eerst genoemd wordt in Sefer Yetzirah, waar het ‘getal’ betekent. In latere kabbalistische werken krijgt het woord de betekenis ‘eigenschap’, waarmee het verwijst naar de tien eigenschappen van de onthulde God. De tien sefirot vormen samen de levensboom.
Sjechiena
Volgens het rabbijns jodendom is dit de goddelijke aanwezigheid in de wereld; in kabbala is het het vrouwelijke aspect van God. Dit begrip is ook verbonden met de tiende sefira, Malchoet.
Shevirat ha-kelim
Het breken van de vaten: volgens de Luriaanse kabbala is dit de kosmische ramp waarbij de zeven lagere sefirot niet sterk genoeg waren om het goddelijke licht te bevatten en zo het kwaad binnenlieten.
Steen der Wijzen
De substantie die gewone metalen in edelmetalen zou kunnen veranderen, maar ook een middel om alle ziekten te genezen of het leven te verlengen.
Tabula smaragdina hermetis / Smaragden tafel van Hermes
Een aan Hermes Trismegistus toegeschreven tekst waarin wordt gerefereerd aan het voor het hermetisme bepalende begrip ‘Zo boven, zo beneden’: de mens (de microkosmos) en de kosmos (de macrokosmos) zijn elkaars spiegelbeeld.
Temura
Een van de drie kabbalistische methodes om met woorden en letters te werken (de andere twee zijn gematria en notarikon). Temura wordt gebruikt om de letters in bepaalde woorden te veranderen volgens vaststaande volgordes, om er nieuwe betekenissen in te vinden.
Tetragrammaton
De onuitspreekbare naam van God, jod-he-vav-he (הוהי). De vier letters van het Tetragrammaton vormen de basis, die ‘zijn’ betekent. De oorspronkelijke betekenis wordt soms geïnterpreteerd als ‘Hij-die-is’, of ‘Hij die leeft.’
Tetraktys
Een begrip uitgevonden door Pythagoras dat wordt gevormd door tien punten die een driehoek vormen. De basis is één punt, gevolgd door twee, drie en vier punten. Samen zijn het er tien, wat Pythagoras beschouwde als het perfecte getal.
Tiferet
Heerlijkheid, de zesde sefira. Deze sefira is verbonden met het Tetragrammaton JHWH en correspondeert met de romp.
Tikkoen
Letterlijk: herstel, een proces dat leidt tot herstel van de wereld en de goddelijke eenwording na het breken van de vaten (zie Shevirat ha-kelim).
Tora
In de strikte betekenis verwijst de Tora naar de vijf boeken van Mozes, maar de term kan ook de hele Hebreeuwse bijbel omvatten (TaNaKh, een acroniem voor Torah, Nevi’im (Profeten) en Ketuvim (Geschriften) en de hele joodse wet, leer en ervaring.
Triniteit
Zie Drieëenheid.
Troon-Wagen
In het bijbelboek Ezechiël krijgt de profeet Ezechiël een visioen van de hemel en Gods Troon-Wagen. Dit visioen zette kabbalisten aan tot aanvullingen en speculaties over dit bijbelboek.
Tsimtsoem
Letterlijk: samentrekking, een concept uit de Luriaanse kabbala dat verwijst naar het terugtrekken van God om een lege ruimte te creëren, waarin de schepping kan plaatsvinden.
22 letters
Het Hebreeuws is de taal van de goddelijke communicatie: God schiep door te spreken. Het Hebreeuwse alfabet bestaat uit 22 letters, allemaal medeklinkers. Er werd aangenomen dat de 22 letters bestonden in een wereld die niet met de zintuigen waarneembaar was. Daarom worden ze beschouwd als mystieke hulpmiddelen voor meditatie.
Verklarende woordenlijst‘Ik houd me maar met één wezenlijke zaak bezig: de bevrijding van de mens’
De uit India afkomstige Jiddu Krishnamurti was door de Engelse Theosophical Society uitgeroepen tot Wereldleraar, en werd uitgenodigd om naar Engeland te komen. In 1929 verbrak hij echter alle banden met de theosofische beweging en hij hield zich de rest van zijn leven verre van religieuze, politieke of filosofische ‘waarheden’. Vanaf dat moment gaf hij te kennen dat hij zich nog maar op één wezenlijk doel wilde richten: ‘De bevrijding van de mens. Ik wil hem van alle kooien en van alle angsten bevrijden; ik wil geen godsdienstige bewegingen of sekten stichten of nieuwe theorieën of filosofieën ontwikkelen’. Wat Krishnamurti uitdroeg, in redevoeringen, voordrachten en gesprekken, is opgetekend en het merendeel is te vinden in de BPH.
Krishnamurti'De godsdienst van het hart'
Hazrat Inayat Khan heeft ooit gezegd; ‘Als iemand je vraagt: “Wat is Soefisme eigenlijk voor soort geloof?”, zou je kunnen antwoorden: “Soefisme is de godsdienst van het hart, en het belangrijkste element ervan is dat je God probeert te vinden in het hart van de mensen.”’ Inayat Khan stichtte in 1914 de Soefi Orde in het Westen, maar volgelingen van deze mystieke stroming binnen de Islam voeren hun oorsprong terug tot de stichter van de Islam, Mohammed (overleden 632 na Chr.), of tot zijn schoonzoon Ali. De collectie van de BPH omvat werken van en over de klassieke auteurs zoals de grote Soefi-meester en dichter Rumi (1207-1273 na Chr.), maar ook van modern auteurs zoals de geciteerde Hazrat Inayat Khan.
SoefismeMahatma Ghandi verklaarde in een interview dat hij in 1946 gaf: ‘Theosofie is Hindoeisme op zijn best’.
Een van de grondleggers van de theosofie, Madame H.P. Blavatsky, geloofde dat er één oneindige goddelijke levensvorm is, die alles omvat en in alles is, hoewel zij haar wijsheid vooral uit het oosten putte. Zodoende kon het westen dankzij de Theosophical Society (opgericht in 1875) voor het eerst kennis nemen van allerlei vormen van spiritualiteit uit het oosten. In de BPH zijn eerste drukken van Blavatsky te vinden en van haar directe medewerkers and opvolgers. Interessant is dat G.R.S. Mead, die een tijd de privé-secretaris was van Blavatsky, een van de eersten was die zich bezig hield met hermetische teksten en een wetenschappelijke editie ervan uitbracht: Thrice Great Hermes: Studies in Hellenistic Theosophy and Gnosis. Deze werd in 1906 uitgegeven door de Theosophical Publishing Society; in het voorwoord schreef Mead: ‘Het invoelend bestuderen van deze materie kan een proces in gang zetten dat leidt tot begrip van de Gnosis uit de Oudheid’.
Theosofie'Alles, behalve het Boek Esther'
Het was een ontdekking die bijna even spectaculair was als de vondst van de Nag Hammadi boekrollen in Egypte: in de grotten van Qumran stuitte een herder van het Bedouine volk op boekrollen en schriftfragmenten, daterend van de 2e eeuw voor Christus tot 68 na Christus. Deze zogeheten Dode Zee-rollen bieden een blik op het leven van een zeer ascetisch levende gemeenschap uit de periode van de Tweede Tempel. Het zijn tevens de oudste bijbelse getuigenissen, die van alle ons bekende Hebreeuwse bijbelboeken wel iets bevatten, behalve van het boek Esther. De vraag waarom nu juist van dat boek geen fragmenten zijn gevonden, heeft verschillende verklaringen opgeleverd. Die varieerden van een vermoeden van lichte vrouwenhaat bij de secte van Qumran, tot de meer praktische gedachte dat het boek Esther nog niet in de officiële canon was opgenomen op het moment dat de Dode Zee rollen werden geschreven.
Qumran (Dode Zee-rollen)'Er zij Kabbala'
In dezelfde periode dat het Corpus Hermeticum ‘herondekt’werd in de Renaissance, kwamen ook andere mystieke en occulte tradities in de belangstelling, waaronder de Hebreeuwse Kabbala. De christenen hadden een bijzondere belangstelling voor de Kabbala, omdat Hebreeuws immers de taal was waarmee God alles schiep (‘En God sprak: er zij licht’ – in het Hebreeuws). De mystieke traditie van de Kabbala was in de Middeleeuwen tot ontwikkeling gekomen in Noord-Spanje en Zuid-Frankrijk, waar florerende Joodse gemeenschappen waren. Een van de sleutelteksten is Sefer ha-Zohar, toegeschreven aan een auteur uit de tweede eeuw van onze jaartelling, Simeon ben Yochai, maar waarschijnlijk van de hand van een veel latere auteur, Moses de Léon (c. 1240-1305). In de collectie van de BPH bevindt zich een van de vroegste edities daarvan, samen met andere beroemde kabbalistische teksten, zoals Sefer Yetzirah en Sefer ha-Bahir. Vanaf het moment dat de Kabbala verbreid raakte in het christelijke milieu, brandde er ook meteen een polemische strijd over los. De Renaissance-filosoof Pico della Mirandola verkondigde dat ‘geen enkele andere wetenschap ons zoveel zekerheid biedt over de goddelijkheid van Christus dan magie en Kabbala’. Johannes Reuchlin kwam met een variant in de spelling van de naam Jezus zodat hij met behulp van de Kabbala kon ‘bewijzen’ dat het tetragrammaton (de onuitsprekelijke naam van God) veranderde in de naam van Jezus door toevoeging van de Hebreeuwse letter ‘shin’. Zo werd het tetragrammaton (4 letters) een pentagrammaton (5 letters) (De verbo mirifico, 1494). In zijn latere werk De arte cabalistica (1517), dat ook in de collectie aanwezig is, neemt Reuchlin trouwens onvoorwaardelijk stelling voor de Hebreeuwse Kabbala, zonder bijbedoelingen.
Kabbala‘Ons hoogste streven moet zijn om vrije mensen te vormen’
Rudolf Steiner was aanvankelijk secretaris van de Duitse tak van de theosofische vereniging maar stichtte in 1912 de Anthroposophische Verein. Bij zijn zoektocht naar een universele ‘geesteswetenschap’ werd Steiner naar eigen zeggen geïnspireerd door het christendom en door de figuur van Christian Rosenkreuz. Steiner hoopte dat de mensen een vorm van ‘ethisch individualisme’ zouden ontwikkelen: ‘Onze hoogste streven moet zijn om vrije mensen te vormen, die zelf doel en richting aan hun leven kunnen geven. Daarbij nodig zijn verbeeldingskracht, gevoel voor waarheid en verantwoordelijkheidsgevoel – deze drie factoren zijn de basis voor de ontwikkeling.’ Behalve originele uitgaven van zijn werken heeft de BPH ook veel van Steiner’s overvloedige voordrachten, na zijn dood door zijn vrouw Marie Steiner uitgegeven.
Antroposofie‘We hebben familie onder hen en we zien dat ze een leven leiden van perfectie’
Ze stonden bekend als ‘de Reinen’ (vertaling van het Griekse ‘katharoi’ of katharen), de volgelingen van de christelijke beweging die in Zuid-Frankrijk en Noord-Italië opkwam in de Middeleeuwen, geïnspireerd op het gnostische gedachtegoed. De Katharen werden zwaar vervolgd door de Katholieke Kerk en delfden het onderspit rond 1250, hoewel ze de sympathie van de bevolking hadden gewonnen. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het antwoord dat een lid van de Katholieke militie gaf, toen hem gevraagd werd mee te doen met de vervolging: ‘Dat kunnen we niet. We zijn opgegroeid in hun midden. We hebben familie onder hen en we zien dat ze een leven leiden van perfectie’. De erfenis van de Katharen inspireert nog steeds groepen mensen en heeft geleid tot het ontstaan van een neo-Kathaarse beweging in Zuid-Frankrijk.
Katharisme‘God is niet blij’
De ridderorde van de Tempeliers was in 1129 in het leven geroepen om pelgrims in het Heilig Land te beschermen en deel te nemen aan de Kruistochten. Ze werden op den duur heel rijk en machtig en (juist daarom) beschuldigd van ketterij. De vermeende bewakers van de Graal werden in 1312 in Frankrijk gearresteerd op grond van een arrestatiebevel dat begon met de woorden: ‘God is niet blij. We hebben vijanden van het geloof in ons koninkrijk’. De Orde der Tempeliers werd door de kerk formeel ontbonden, maar bleef in een kwaad daglicht staan, omdat men geloofde dat de beweging ondergronds nog bestond. Geïnteresseerden in deze mysterieuze christelijke orde vinden een select aantal historische studies, zoals Julius Gmelin’s Schuld oder Unschuld des Templerordens. Kritischer Versuch zur Lösung der Frage (1893). Gmelin wordt geprezen als iemand die ‘met verregaande precisie al het overvloedige bewijsmateriaal heeft bestudeerd dat met de processen samenhangt’. Een moderne studie is die van Peter Partner, The murdered magicians (1987) die de geschiedenis van de Tempeliers tot en met hun hedendaagse navolgers behandelt.
TempeliersVele wegen naar één doel
Halverwege de 19e eeuw begon er een nieuw tijdperk voor de vergelijkende godsdienstwetenschappen: het onderzoek naar de betekenis van religie en de wetmatigheden die daarachter liggen kreeg een nieuwe impuls in de westerse wereld dankzij vertalingen van allerlei heilige teksten en het beschikbaar komen van religieuze voorwerpen uit opgravingen. De imposante ‘landkaart’ van ‘alle bronnen en stromen van de geloofsovertuigingen van alle mensen in alle landen’ is een blikvanger in de hal van de Embassy of the Free Mind: hij toont de ‘evolutie van alle verschillende geloven, van de meest eenvoudige symboliek tot de meest recente spirituele ontwikkelingen’. De kaart hoort bij James Forlong, Rivers of Life (1883). Behalve werken als James Frazers invloedrijke The Golden Bough (1890), heeft de BPH studies op het gebied van Egyptologie, voor-christelijke culten en het vroege christendom. Van boeken die de relatie tussen de Hermetica, de oude Egyptische religie en magie en de Hellenistische cultuur van Alexandrië tonen, tot werken die wijzen op de sterke aantrekkingskracht die de cultuur van het Oude Egypte had en nog steeds heeft op hedendaagse esoterische stromingen en auteurs; van studies die de paralellen tonen van de voor-christelijke culten en mythen met het Christendom, tot werken over de verscheidenheid die heerste in het vroege christendom: al deze werken laten zien dat er ‘vele wegen zijn naar één doel’, waarmee uiting gegeven wordt aan het beste wat ons als mens bindt.
Vergelijkende godsdienstwetenschappen‘Oost is oost en west is west’
De in India geboren Britse journalist en auteur Rudyard Kipling lijkt in deze beroemd geworden dichtregel ogenschijnlijk de kloof tussen oost en west te onderstrepen. Het vervolg toont dat hij juist het tegenovergestelde bedoelde te zeggen:
Oh, East is East and West is West, and never the twain shall meet |
Till Earth and Sky stand presently at God's great Judgment Seat; |
But there is neither East nor West, Border, nor Breed, nor Birth, |
When two strong men stand face to face, though they come from the ends of the earth! –
(O, Oost is oost en west is west, en die twee zullen nooit bij elkaar komen | tot Aarde en Hemel samen voor Gods Rechterstoel staan; | Maar er is geen oost of west, grens, ras of afkomst, | wanneer twee sterke mensen tegenover elkaar staan, al komen ze ieder van het andere uiteinde van de wereld)
Wanneer twee gelijkwaardige partijen elkaar ontmoeten, doet het er niet toe in welke omstandigheden of waar ze geboren zijn, tot welk ras of familie ze behoren. Het respect dat ze hebben voor elkaars karakter, moed en integriteit is het enige wat telt; ethnische of religieuze verschillen doen er niet toe. ‘Alle godsdiensten zijn één’, is een beroemd gezegde van William Blake: er is een wezenlijke eenheid aanwijsbaar die aan alle godsdiensten ten grondslag ligt – geen enkele godsdienst is belangrijker dan de andere. Hoewel de BPH vooral gericht is op de westerse traditie, zijn er, het voorgaande indachtig, ook aantal heilige teksten uit de oosterse traditie aanwezig, zoals de Bhagavad Gita, de Upanishaden, de Pali canon en werken van Lao-tse.
Niet-westerse filosofie en godsdienst‘Twee bomen die eeuwig van elkaar gescheiden blijven’
Mani, die in de buurt van het huidige Bagdadwerd geboren, was de stichter van een wereldgodsdienst die meer dan 1000 jaar floreerde en zich verspreid had van Syrië, via Egypte en Arabië naar Klein-Azië, via Noord-Afrika naar Spanje, Italië, Frankrijk en de Balkan. Het is fascinerend dat de belangrijkste Manichese bronteksten pas begin 20e-eeuw gevonden werden in afgelegen oorden als Turfan en Dunhuang in China. Mani zag zichzelf als de ultieme boodschapper in een lange lijn die begon met Adam, en waartoe ook Boeddha, Zarathustra en Jezus gerekend moeten worden. Zijn godsdienst is dualistisch: in het universum vindt een voortdurend conflict plaats tussen goed en kwaad, licht en donker. Zijn gekozen symboliek van de Boom van het Licht en de Boom van de Duisternis moet zijn bedoeling kracht bij zetten.
ManicheïsmeKleine Sael
LICHT IN DUISTERE PLAATSEN
Licht en Duisternis: ze zijn erg belangrijk in de filosofie van Jacob Böhme, die een hoofdrol speelde in de tentoonstelling die tot eind juli 2020 te zien was in de Embassy of the Free Mind. Licht wordt meestal met iets positiefs geasscocieerd en duisternis met iets negatiefs. Bij het verlichten van het verstand en het licht van de rede speelt de duisteris geen rol: die moet eenvoudigweg terugtreden. In de meeste werken die hier worden getoond, gaan licht en duisternis echter op een creatieve manier samen. Tegelijk wijst de titel Licht in Duistere Plaatsen vooruit naar onze lentetentoonstelling over Adriaan Koerbagh (1633-1669): zijn Licht schijnende in duistere plaatsen mocht destijds niet (ver)schijnen in de tolerante stad Amsterdam, maar is toch bewaard gebleven en is te bewonderen vanaf begin april 2021.
VITRINE 1
1-3 Gichtel, Eine kurtze Eröffnung, Berlijn & Leipzig 1723 & 1779
Deze drie gravures verbeelden de spirituele wedergeboorte die Jacob Böhme beschreef in zijn werken.
De eerste gravure toont de mens nog in een staat van duisternis: hij heet dan ook de ‘gantz irdische, natürliche, finstere Mensch’ te zijn, de geheel aardse, natuurlijke en duistere mens. Hij is nog geheel en al in de greep van negatieve emoties: hoogmoed (Hofart) zetelt in zijn hoofd, Geiz (hebzucht) rond de mond, jaloezie (Neid) en egoïsme (Eigenliebe) in de borststreek en woede (Zorn) in de maagstreek.
De tweede gravure heet ‘Der wiedergeborene Mensch In seiner instehenden Geburt in Christo, im Herzen, Welcher die Schlange ganz zermalmet’ (De wedergeboren mens in zijn innerlijke geboorte in Christus, waardoor de slang geheel en al vermorzeld wordt). Het proces van wedergeboorte is hier al begonnen: Christus heeft zich in een plaats in het hart van de mens verworven en daarmee de slang vernietigd die zich in de eerste gravure nog rondom het hart had opgekruld.
In de derde gravure is het proces voltooid: de mens is ‘het volmaakte wezen volgens de drie principes van het goddelijke wezen’. Hij is spiritueel wedergeboren en (alleen) zijn bovenlichaam baadt in een goddelijk licht. Het goddelijke heeft hem bevrijd van de ketens die hem aan de materiële wereld vasthielden en zetelt nu in zijn lichaam: Jezus in het hart, Jehova in de buikstreek en de Heilige Geest in zijn hoofd.
4 Magia vera sacra sacratissima, handschrift, Duitsland 18e eeuw
Dit handschrift staat vol van geheime zegels en tekens waarmee onheil kon worden afgewend of over een ander afgeroepen. In ieder geval moesten bovennatuurlijke krachten worden aangeroepen, en daarom werden dit soort duistere praktijken streng door de kerk veroordeeld. Deze uitklapprent bevat de namen van (aarts)engelen, hun speciale tekens, maar er wordt ook verwezen naar God de vader, de Zoon en de Heilige Geest. Volgens dit handschrift komt de ‘ware magie’ namelijk van God zelf.
5 Tabula smaragdina hermetis in Musaeum hermeticum, Frankfurt 1678
Matthaeus Merian die deze prent heeft gegraveerd als illustratie bij de Smaragden Tafel van Hermes heeft een prachtig spel met licht en donker geschapen. Links en rechts zijn tegenstellingen te zien, zoals zon en maan, dag en nacht, man en vrouw. De alchemist in het midden heft met zijn werk de tegenstellingen op. Vuur en water, vast en vluchtig: ‘verenig ze’, staat vaak te lezen in alchemistische teksten.
VITRINE 2
6 Biblia sacra, Antwerpen 1568-1573
Godsdienst en politiek gaan in de linkergravure bij deze beroemde meertalige Bijbeleditie een monsterverbond aan. Het (rooms-katholieke) geloof moet met macht worden verdedigd of verspreid (zie de militaire objecten links), zodat de vrije kunsten (rechts) kunnen floreren. Het Woord Gods, is de niet zo blijde boodschap, zal verspreid worden, desnoods met geweld. Hier komen licht en duister ongemakkelijk samen!
7 Robert Fludd, Utriusque cosmi historia, Oppenheim 1617
‘En zo tot in de eeuwigheid’, staat er gegraveerd rondom deze geheimzinnige gravure, waarmee de Engelse arts en volger van Paracelsus het oneindige wilde suggereren, voordat alles vorm kreeg, nog voor er duisternis was, waarna God zei: ‘Er zij licht’. In alchemistische termen kan dit zwarte vierkant gezien worden als een afbeelding van de prima materia, ongevormde materie die wel de belofte in zich heeft van schepping, van alle mogelijkheden.
8 Spinoza, Tractatus theologico-politicus, Amsterdam ‘1670’
In zijn tijd was het geloof, volgens Spinoza, ‘niets anders meer dan bijgelovigheid en vooroordelen (… ) die met opzet lijken te zijn uitgedacht als om het licht van de rede volledig uit te doven’. De voorzichtige Spinoza deed zijn sterke uitspraken anoniem; de publicatie van een Nederlandse vertaling van zijn Theologisch-politiek traktaat hield hij tegen. Hij wist (misschien dacht hij aan Koerbaghs lot?) dat de beroemde tolerantie in de Republiek grenzen had.
VITRINE 3
9 Comenius, Opera didactica omnia, Amsterdam 1657
De Tsjechische filosoof Comenius vestigde zich na vele omzwervingen en tegenslagen in Amsterdam, waar hij werd ondersteund door de familie De Geer, destijds eigenaar van het Huis met de Hoofden. De titelpagina laat zien waarom Amsterdam in de 17e eeuw zo beroemd was. Van vrijheid van drukpers tot de vrije kunsten: het was hier allemaal te vinden. Als onderwijshervormer was Comenius zijn tijd ver vooruit: onderwijs moest er zijn voor jongens én meisjes.
10 Splendor solis in Aureum vellus, Rorschach 1598
Deze ingekleurde houtsnede is ontleend aan Splendor solis of Schittering van de Zon, een prachtig geïllustreerd vroeg 16e-eeuws alchemistisch handschrift. Hij staat bekend als ‘sol niger’ of zwarte zon. Geen paradox, want in het alchemistisch proces gaan duisternis en licht samen. Sol niger staat voor de fase in het alchemistisch werk dat ook wel nigredo wordt genoemd en dat noodzakelijk is voor het slagen van het magnum opus: zonder duisternis geen licht.
11 Dionysius Areopagita, De mystica theologia, Straatsburg 1502
Licht en duister zijn in deze houtsnede aan de uiteinden te vinden: boven Lux, onder Tenebre. Daar tussenin de drie hemelse rangen: de eerste die van de Serafijnen, Cherubijnen en Tronen, de tweede die van de Heerschappijen, Krachten en Machten, en de derde die van de Vorsten, Aartsengelen en Engelen. De engelen brengen boodschappen over aan mensen, beschermen en dienen ze. Het maakt duidelijk waarom magische handboeken (zie 4) vol staan van engelennamen.
Kleine Sael
Embassy of the Free Mind in Buurtkrant
Amsterdamse TV op bezoek bij de EFM3,500 Occult Manuscripts Will Be Digitized & Made Freely Available Online, Thanks to Da Vinci Code Author Dan Brown
3,500 Occult Manuscripts Will Be Digitized & Made Freely Available Online‘Embassy of the Free Mind toont het belang van tegendraads denken’ - NRC - 22-10-17
‘Embassy of the Free Mind toont het belang van tegendraads denken’ - NRC - 22-10-2017Joost Ritman krijgt Frans Banninck Coqpenning - Het Parool - 21-10-17
Joost Ritman krijgt Frans Banninck Coqpenning - Het Parool - 21-10-17Stichting Bibliotheca Philosophica Hermetica is beheerder van de collectie en heeft de museumstatus.
Stichting Bibliotheca Philosophica HermeticaStichting tot behoud van het monument Huis met de Hoofden is beheerder van het pand 'Huis met de Hoofden' op Keizersgracht 123 te Amsterdam
Stichting Huis met de Hoofden'Into this house we’re born | Into this world we’re thrown' – Riders on the Storm
'U wordt uitgenodigd door de filosofen van alle tijden' – Manly P. Hall
'Waar komen we vandaan, wie zijn we, waar gaan we naar toe' – Excerpta ex Theodoto
'Soms betekent een goddelijke openbaring gewoon dat je je hersenen afstemt om te kunnen horen wat je hart al weet' ― Dan Brown, Het Bernini Mysterie
In 1945 vond een arme boer in Egypte in het woestijnzand een stenen pot met oude documenten, in de buurt van Nag Hammadi. Het bleken de oudste christelijke geschriften waarin het bezit van een speciaal soort kennis centraal stond. Die speciale kennis werd met een Grieks woord ‘gnosis’ genoemd. Een aanhanger van dit geloof is een ‘gnosticus’. Oorspronkelijk betekent gnosis: onderzoek, kennis, inzicht; in de eeuwen rond het begin van onze jaartelling werd er speciaal ‘kennis van de goddelijke wereld en de ware aard der dingen’ mee bedoeld. Niet het kerkelijk geloof maar geestelijke kennis was voor de gnostici de sleutel tot verlossing. Vanuit de heersende kerk werd dit gezien als dwaling, als ketterij.
De belangrijkste kenmerken van dit geloof:
- De mens komt voort uit een goddelijke wereld van licht en moet daarnaartoe terugkeren; hij zit echter verstrikt in deze materiële wereld
- Inzicht in zijn herkomst, zijn huidige situatie en zijn bestemming is al het begin van zijn bevrijding en maakt terugkeer naar de goddelijke wereld mogelijk, tijdens dit leven al, maar zeker na de dood
- Zelfkennis en kennis van God zijn daardoor bijna hetzelfde
- Die kennis is niet aangeleerd maar wordt aan de mens geopenbaard vanuit de goddelijke wereld
- Alleen zij die het waardig zijn, ontvangen dit inzicht en daarom dient de kern ervan geheim gehouden te worden
De Egyptische boer had geen idee welke belangwekkende vondst hij gedaan had en stookte met een deel van het materiaal een vuurtje. Dertien handschriften ontkwamen aan dit lot en belandden na vele omzwervingen in het Koptisch Museum in Caïro, waar ze gekoesterd worden en nu als even belangrijk als de oudste handschriften van de Bijbel beschouwd worden.
Christelijke gnosis'The eye through which I see God is the same eye through which God sees me; my eye and God's eye are one eye, one seeing, one knowing, one love' – Meister Eckhart
'To see a World in a Grain of Sand | And a Heaven in a Wild Flower, | Hold Infinity in the palm of your hand | And Eternity in an hour' – William Blake (1757-1827
Mystiek (dat in het Grieks letterlijk 'geheimzinnig' betekent) is het streven naar een persoonlijke vereniging van de ziel met God. In een niet-religieuze, bredere zin wordt er ook een bewustzijn voorbij de normale menselijke waarneming mee bedoeld of een gevoel één te zijn met de natuur of de schepping.
In de woorden van de dichter/mysticus William Blake (1757-1827):
“Een wereld zien in een korrel zand
En een hemel in een wilde bloem
De oneindigheid te houden in je hand
en de eeuwigheid in een uur”
Mystieke ervaringen zijn van alle tijden en komen binnen alle geloofsopvattingen voor.
De BPH verzamelt vooral werken van westerse mystici, van de grote katholieke middeleeuwers Meister Eckhart, Tauler en Suzo en van vrouwen als Hildegard von Bingen, tot de latere protestantse, met als belangrijkste de Duitse schoenmaker-theosoof Jacob Böhme. Ook werken van ‘spiritualisten’, een stroming die in de 16e eeuw ontstaat, vallen onder dit verzamelgebied. De spiritualisten maakten een scherp onderscheid tussen ‘vlees’ en ‘geest’. Tot de vleselijke wereld behoorden zichtbare, concrete dingen zoals de kerkelijke ceremoniën, de wereldse macht, maar ook de letterlijke tekst van de Bijbel. Deze vleselijke dingen moest een mens achter zich laten om geestelijk te worden. Wie dus bleef hangen aan de letter van de tekst van de Bijbel, bleef volgens hen een ‘vleselijk’ mens. Slechts wie geestelijk was, kon doordringen tot de kern van het Woord. Enkele namen: de humanist Sebastian Castellio, maar ook radicalere spiritualisten als Caspar Schwenckfeld en Valentin Weigel, en uit de Nederlanden: de zelfbenoemde profeten David Joris en Hiël (Hendrik Jansen van Barrefelt). De meeste spiritualisten werden vervolgd vanwege hun vrije opvattingen: een aantal van hen stierf op de brandstapel.
Na de Reformatie (1517) werden de erfenissen van Luther en Calvijn vastgelegd in de orthodoxe kerken en de regels en dogma’s van de theologie. Verschillende filosofische en religieuze denkers, (radicale) reformatoren en spiritualisten streden toen voor godsdienstvrijheid en tegen de orthodoxie, zowel tegen die van katholieke als van protestantse oorsprong. In de tweede helft van de 17e eeuw vormden de protestantse Piëtisten, die persoonlijke vroomheid en een eenvoudig christelijk leven nastreefden, de grootste groep andersdenkenden. De Republiek, met name Amsterdam, was in de 16e maar vooral in de 17e eeuw de plaats waar veel elders verboden werken gedrukt konden worden.
Mystiek'God is een oneindige bol waarvan het centrum overal is en de omtrek nergens '– Boek van de 24 filosofen
'God is een onsterfelijke mens, de mens is een sterfelijke god' – Corpus Hermeticum
‘Hermes, de ster van Alexandrië’ – The Golden Builders, Tobias Churton
Met een ontstaansgeschiedenis die teruggaat tot Alexandrië rond de jaartelling, worden de werken die toegeschreven worden aan de legendarische Trismegistus vandaag de dag nog steeds gelezen en bestudeerd en dienen dichters, romanschrijvers en kunstenaars tot inspiratie. Om er slechts twee te noemen: Sigmar Polkes Hermes Trismegistus I-IV, dat werd verworven door Museum De Pont in Tilburg, Dan Browns Inferno: beide rechtstreeks geïnspireerd door de ‘driewerf grootste’ filosoof. In Dan Browns roman uit 2013 wordt Robert Langdon geconfronteerd met Hermes Trismegistus wanneer hij diens raadselachtige Smaragden Tafel leest; Polke (1941-2010), een van de meest vooraanstaande moderne Duitse schilders, bewerkte de beroemde afbeelding van Hermes Trismegistus in mozaïekvloer van de kathedraal van Siena tot een hedendaags kunstwerk.
Wat is er aan de werken toegeschreven aan Hermes Trismegistus dat ze nog steeds zo aantrekkelijk maakt? ‘Dat was boven is, is als dat wat beneden is’, is een van de meest pregnante regels uit de Smaragden Tafel, die verwijst naar de hechte band tussen de macrokosmos en de microkosmos. In de Renaissance, toen het Corpus Hermeticum werd ‘herontdekt’ en uit het Grieks in het Latijn werd vertaald (eerste editie Treviso 1471), leidde het hermetische gedachtegoed tot een herdefiniëring van de plaats van de mens in het universum. Al in het eerste traktaat van het Corpus Hermeticum kon men in de Renaissance lezen: ‘de mens bezit een tweevoudige natuur; zijn lichaam is stoffelijk en sterfelijk, zijn innerlijk is geestelijk en onsterfelijk’. Door Hermes Trismegistus te lezen, werd echter ook duidelijk dat ‘ Alle religies één zijn’, zoals William Blake later zou schrijven. Een spiritualist als Sebastian Franck vertelde zijn lezers dat hij de hermetische werken met groot enthousiasme had gelezen omdat Hermes Trismegistus:
… alles in zich heeft dat een christen dient te weten, en dan ook nog net zo meesterlijk opgeschreven, als Mozes of welke profeet dan ook ooit heeft gedaan; daardoor ben ik te weten gekomen, dat de onpartijdige God (die niemand acht behalve zij die rechtvaardig zijn onder de volkeren en de Heer vreest, die is hem aangenaam) tevens de god van de heidenen is, en altijd geweest is.
Het leidde tot een fascinatie met de werken van Hermes Trismegistus die tot de dag van vandaag aanhoudt.
De Smaragden Tafel en het Corpus Hermeticum zijn niet de enige werken die worden toegeschreven aan Hermes Trismegistus. Alchemie, filosofie, magie, astrologie, geneeskunst: een greep uit de terreinen die worden beslagen door deze meest veelzijdige onder de filosofen.
Hermetica'… evenals in iedere pit een volledige boom of vrucht vervat is, evenzo de gehele grote wereld in een kleine mens aanweg is' – Fama fraternitatis
'Er bestaat echter voor ons geen andere wijsbegeerte dan die de kroon is van alle faculteiten, wetenschappen en kunsten' – Confessio fraternitatis
Een onzichtbare broederschap aan het begin van de 17e eeuw die een internationale furore ontketende: het is een manier om het ‘Rozenkruisersfenomeen’ te beschrijven dat zo fantasievol wordt uitgebeeld in de prachtige prent (1618) van de hand van Matthäus Merian, een van de meest vooraanstaande graveurs van Duitsland destijds. What we see is an impenetrable movable fortress set in a peaceful landscape reminiscent of Flemish paintings: a farmhouse in the foreground, a church in the background and a few travellers. All other details, however, refer to the Rosicrucian Brotherhood (the ‘Collegium Fraternitatis’ on the banderole aboved the tower). The three Rosicrucian Manifestos, as they are now known, the Fama fraternitatis (1614), Confessio fraternitatis (1615) and the Chymische Hochzeit (1616) drew numerous responses in print and in manuscript, both positive but certainly also negative.
In effect the Brotherhood strove for a better world founded on Christian-Hermetic principles. Hermes Trismegistus is accordingly called the ‘prince of philosophers’ in the Chymische Hochzeit, while the Swiss physician and medical reformer Paracelsus (known as the ‘Trismegistus Germanus’, the German Hermes) was highly praised in the first Rosicrucian manifesto. The Rosicrucian Brothers held out the promise of regeneration to mankind: it appealed to many of their contemporaries, such as Daniel Mögling, who wrote in defence of the Rosicrucians that they
'…serve God and their fellow men to the best of their abilities, discover nature, and make use of its secrets for the benefit of the Christian world, and glorify the name of God. They know, try and want nothing else.'
It did not appeal to the established churches, however, who were quick to condemn such outrage. The ‘Rosicrucian phenomenon’ is not a closed historical chapter: the ideals of the Rosicrucian Brotherhood continued to inspire a number of fraternities both in Europe and in the United States.
RozenkruisersDe eigen uitgeverij In de Pelikaan richt zich op het uitbrengen van tekstedities en historische studies op het specialisatieterrein van de BPH (Pimander reeks), catalogi van de eigen tentoonstellingen (Hermes reeks) en wetenschappelijk gefundeerde uitgaven gericht op een groot publiek (Asclepius reeks). Sinds een aantal jaar worden er naast gedrukte uitgaven ook steevast e-books aangeboden via de eigen webshop en worden bestaande publicaties uit de fondslijst ook als e-book aangeboden en via Facebook en de website gepromoot.
Uitgeverij In de PelikaanAlchemieAs above, so below – Tabula smaragdina
The tasks above are as the flasks below, saith the emerald canticle of Hermes – James Joyce, Finnegans Wake
Which came first, the phoenix or the flame? - J.K. Rowling, Harry Potter and the Deathly Hallows
Heeft u ooit ‘au bain-marie’ gekookt? Dan heeft u, hoewel waarschijnlijk onbewust, een beetje alchemie bedreven. Als je iets ‘Au bain-marie’ kookt laat je een pan met gerechten in een waterbad geleidelijk warm worden, tot tegen het kookpunt aan. De naam verwijst naar Maria de jodin of Maria de profetes, die aan het begin van onze jaartelling zou hebben geleefd in Alexandrië en de eerste westerse alchemist wordt genoemd. Het moet worden gezegd dat het beoefenen van alchemie daarna voornamelijk aan mannen voorbehouden leek te zijn. In de 16e en 17e eeuw bv. stonden alchemisten bekend als de ‘zonen van Hermes’ (hoewel er ook wel wat dochters rondliepen…).
Als verzamelgebied is de alchemie dan ook nauw verbonden met een ander hoofdverzamelgebied van de BPH, de Hermetica. Hoewel het veranderen van lood in goud ook tegenwoordig nog een voor de hand liggende associatie is wanneer je iemand vraagt wat die zich bij alchemie zoal voorstelt, was alchemie tot in de 17e eeuw een echte natuurwetenschap. Alchemisten geloofden dat God geheimen in zijn schepping had gelegd die zij konden ontdekken door de natuur te onderzoeken. Ze beproefden de wetten van de natuur door de krachten die werkzaam waren in de kosmos na te bootsen in de kolven. Ze geloofden dat de processen die ze waarnamen in de kolven in het laboratorium dezelfde waren als de processen die plaats vonden in de natuur. Als er maar genoeg tijd mee gemoeid was, zouden de onrijpe of onzuivere metalen zich vanzelf ontwikkelen tot goud, het hoogste metaal – hierop is het idee gebaseerd dat alchemisten lood in goud probeerden te veranderen. Om dat natuurlijke process te versnellen, onderbrak de alchemist de ‘zwangerschap’ van de aarde om die onrijpe vrucht op kunstmatige manier, in het laboratorium, tot volle wasdom te brengen.
Een van de gravures in Michael Maiers vermaarde alchemistische emblemenbundel Atalanta fugiens verbeeldt een regel uit de al even vermaarde Smaragden Tafel die toegeschreven werd aan Hermes Trismegistus: ‘De aarde is zijn voedster’. ‘Zijn’ slaat hier op de Steen der Wijzen, het hoogste doel dat bereikt kon worden in de alchemie. De Steen der Wijzen was ook het universele medicijn, dat de mensheid van alle ziektes kon genezen. Het gros van de alchemisten die in het laboratorium door destillatie of calcinatie verkregen medicijnen vervaardigden hadden als drijfveer dat ze ‘hun naasten oprecht wilden helpen’, zoals een bekende Nederlandse alchemist, Theodor Kerckring, die overigens goed bekend was met Spinoza, het stelde. Gods schepping doorzoeken in dienst van de mensheid is daarom een betere omschrijving van alchemie dan de ongrijpbare zoektocht naar goud.
KabbalaEr zij Kabbala
In dezelfde periode dat het Corpus Hermeticum ‘herondekt’werd in de Renaissance, kwamen ook andere mystieke en occulte tradities in de belangstelling, waaronder de Hebreeuwse Kabbala. De christenen hadden een bijzondere belangstelling voor de Kabbala, omdat Hebreeuws immers de taal was waarmee God alles schiep (‘En God sprak: er zij licht’ – in het Hebreeuws). De mystieke traditie van de Kabbala was in de Middeleeuwen tot ontwikkeling gekomen in Noord-Spanje en Zuid-Frankrijk, waar florerende Joodse gemeenschappen waren. Een van de sleutelteksten is Sefer ha-Zohar, toegeschreven aan een auteur uit de tweede eeuw van onze jaartelling, Simeon ben Yochai, maar waarschijnlijk van de hand van een veel latere auteur, Moses de Léon (c. 1240-1305). In de collectie van de BPH bevindt zich een van de vroegste edities daarvan, samen met andere beroemde kabbalistische teksten, zoals Sefer Yetzirah en Sefer ha-Bahir. Vanaf het moment dat de Kabbala verbreid raakte in het christelijke milieu, brandde er ook meteen een polemische strijd over los. De Renaissance-filosoof Pico della Mirandola verkondigde dat ‘geen enkele andere wetenschap ons zoveel zekerheid biedt over de goddelijkheid van Christus dan magie en Kabbala’. Johannes Reuchlin kwam met een variant in de spelling van de naam Jezus zodat hij met behulp van de Kabbala kon ‘bewijzen’ dat het tetragrammaton (de onuitsprekelijke naam van God) veranderde in de naam van Jezus door toevoeging van de Hebreeuwse letter ‘shin’. Zo werd het tetragrammaton (4 letters) een pentagrammaton (5 letters) (De verbo mirifico, 1494). In zijn latere werk De arte cabalistica (1517), dat ook in de collectie aanwezig is, neemt Reuchlin trouwens onvoorwaardelijk stelling voor de Hebreeuwse Kabbala, zonder bijbedoelingen.
‘Ontstaan in Kemet’
De Vrijmetselarij is 300 jaar geleden begonnen in London, waar in 1717 de eerste maçonnieke Grootloge werd gesticht, maar hun wortels zouden in het oude Egypte liggen. ‘De tekens en symbolen van de aloude en hedendaagse Vrijmetselarij zijn uit Kemet (Egypte) afkomstig, en het bewijs is overvloedig dat de Vrijmetselarij haar allegorische mythen en ideologische metaforen ontleend heeft aan oudere gemeenschappen die goed ingevoerd waren in de filosofische mysteriën’, schrijft de esoterische auteur Manly P. Hall, die zelf in 1954 als Vrijmetselaar werd ingewijd. De BPH heeft een bescheiden selectie werken over Vrijmetselarij, waaronder historische standaardwerken zoals R.F. Gould, History of Freemasonry, maar richt zich meer op de beweging der Gold- und Rosenkreuzer. Deze mystiek georiënteerde tak bracht een plaatwerk uit onder de titel Geheime Figuren der Rosenkreuzer, dat gewaarmerkt is door de voormalige bibliothecaris van de BPH, Carlos Gilly, als ‘het laatste hermetische manifest in de tijd van de Verlichting’.
VrijmetselarijVele wegen naar één doel
Halverwege de 19e eeuw begon er een nieuw tijdperk voor de vergelijkende godsdienstwetenschappen: het onderzoek naar de betekenis van religie en de wetmatigheden die daarachter liggen kreeg een nieuwe impuls in de westerse wereld dankzij vertalingen van allerlei heilige teksten en het beschikbaar komen van religieuze voorwerpen uit opgravingen. De imposante ‘landkaart’ van ‘alle bronnen en stromen van de geloofsovertuigingen van alle mensen in alle landen’ is een blikvanger in de hal van de Embassy of the Free Mind: hij toont de ‘evolutie van alle verschillende geloven, van de meest eenvoudige symboliek tot de meest recente spirituele ontwikkelingen’. De kaart hoort bij James Forlong, Rivers of Life (1883). Behalve werken als James Frazers invloedrijke The Golden Bough (1890), heeft de BPH studies op het gebied van Egyptologie, voor-christelijke culten en het vroege christendom. Van boeken die de relatie tussen de Hermetica, de oude Egyptische religie en magie en de Hellenistische cultuur van Alexandrië tonen, tot werken die wijzen op de sterke aantrekkingskracht die de cultuur van het Oude Egypte had en nog steeds heeft op hedendaagse esoterische stromingen en auteurs; van studies die de paralellen tonen van de voor-christelijke culten en mythen met het Christendom, tot werken over de verscheidenheid die heerste in het vroege christendom: al deze werken laten zien dat er ‘vele wegen zijn naar één doel’, waarmee uiting gegeven wordt aan het beste wat ons als mens bindt.
Vergelijkende godsdienstwetenschappenCursussen in de Embassy of the Free Mind
Binnenkort bieden we weer nieuwe en interessante cursussen aan. Wil je op de hoogte blijven? Schrijf je dan voor onze nieuwsbrief onderaan deze website in!
ARCHIEF
NEDERLANDS | OFFLINE CURSUS | Het vrije denken in de Gouden Eeuw: Koerbagh en Spinoza, door Henri Krop
De reformatie van de zestiende eeuw maakte bij velen in Europa het verlangen naar vrijheid van denken met name over religieuze vragen wakker. In het begin van het Theologisch-politiek traktaat prijst Spinoza daarom ‘onze vrije republiek’, waar het iedereen is toegestaan om te denken over God zoals hem goeddunkt en Hem te vereren zoals hij wil. Dit veronderstelt de bevrijding van religieuze autoriteit en ging gepaard met een felle kritiek op manipulatie van ‘priesters’ en ‘dominees’ die zich het exclusieve recht aanmatigden de Bijbel uit te leggen.
Vanaf de reformatie stelden ‘gewone’ gelovigen de rede voor zo’n heerschappij van de clerus in de plaats. Ieder mens beschikt immers over het vermogen om te denken, omdat hij ‘geschapen is naar het evenbeeld van God’. Om de mens in staat te stellen effectief over zijn rede te beschikken diende zich in de zeventiende eeuw een machtig instrument aan: de nieuwe natuurwetenschap, die voortbouwde op de ontdekkingen van Copernicus en Galileï en de nieuwe filosofie van Descartes. Zij kon de menselijke rede bevrijden van haar horigheid aan traditie en vooroordeel. Dit proces van zelfbevrijding werd later Verlichting genoemd.
In deze lezingenreeks wordt besproken hoe de 17de-eeuwse denkers Benedictus de Spinoza en Adriaan Koerbagh dachten over vrijheid en hoe zij probeerden deze vrijheid mogelijk te maken. Deze serie vormt zo een inleiding op de tentoonstelling over Koerbagh die van 17 september t/m 19 december 2021 in de Embassy of the Free Mind te zien is.
Bijeenkomst 1: ‘Spinoza en Koerbagh als 17e -eeuwse Aboutalebs’
Spinoza stamt uit een familie van joodse vluchtelingen uit Spanje en Koerbaghs wortels liggen in Duitsland. Beiden maakten gebruik van de kansen die Nederland bood. Wat dachten en schreven ze en wat is de kern van hun beider filosofie?
Literatuur: Ethica Krop inleiding p. 7-9 en 11-20; Leeuwenburgh, Noodlot van een ketter, Inleiding, 7-12 en Krop, Paradoxale icoon van Nederland, p. 94-103.
Bijeenkomst 2: Spinoza en Koerbagh als vaders van de ‘Radicale Verlichting’?
Spinoza’s en Koerbaghs ideeën speelden een belangrijke rol in het ontstaan en de verbreiding van de ‘radicale’ Verlichting, die aan het begin staat van de achttiende-eeuwse Verlichting in Frankrijk en Duitsland. De kern van deze beweging is een pleidooi voor gelijkheid in de samenleving (democratie), mondig burgerschap en de vrijheid van drukpers.
Literatuur: TTP voorrede, p. 82-94 en Spinoza, Briefwisseling 8 en 9, p. 105-112 [Op-versie] .
Bijeenkomst 3: Koerbaghs pleidooi voor een zuiver Nederlands
Hoe kunnen ook gewone mensen in staat worden gesteld om de rede te gebruiken en over filosofische problemen na te denken los van enige elite? Koerbagh meende dat het belangrijk is dat wetenschap en filosofie gebruik maken van een door iedereen te begrijpen taal.
Literatuur: Koerbagh Bloemhof, voorrede, adoleren 24, agnus dei 33, Antichrist 46-47, archangel 58-59, Bibel, 95-97, Christus, 139-140, Clerec, 148, , duyvel 258-259engel 268, epiphanie 271-272,exodus 292-293, gedenkoffer 322, gereformeerd 327-328, heresie 337-338, idolatie 345-346, inquisitie 366-368, jubele 385-386, leviathan metaphysica, 444-445, sacrament 581-582, substantie 609, satan 670. [Digitale Bibliotheek Nederlandse Letteren]
Bijeenkomst 4: Spinoza’s en Koerbaghs pleidooi voor een ‘rationele religie en moraal’
Descartes’ filosofie en de wetenschappelijke revolutie hield een toenemende rationalisering van ons bestaan in. Voor het antwoord op onze vragen over leven en moraal kijken we sindsdien steeds minder naar de godsdienst en traditie, maar naar de wetenschap. Spinoza en Koerbagh hebben aan dit proces van secularisatie en ‘onttovering van het bestaan’ bijgedragen. Zien zij echter nog een toekomst voor de religie na de ‘dood van een persoonlijke God’?
Teksten: Ethica I, st. 16 en 17, IIstel. 49s slot, IV, st37s1, V, st. 16-19 en stel. 36 en Koerbagh Een ligt, 1, p. 13-15 en 85-90.
Over Henri Krop
Henri Krop (1954) werd in 1988 aangesteld als universitair docent aan de faculteit wijsbegeerte van de Erasmusuniversiteit in zijn geboortestad Rotterdam. Tot zijn pensioen in december 2020 gaf hij uiteenlopende cursussen over de geschiedenis van de filosofie van de Oudheid tot en met de negentiende eeuw.
In 1995 begon hij aan de vertaling van de Ethica van Spinoza in de reeks Nederlandse klassieken van uitgeverij Prometheus/Bert Bakker. Deze Latijns-Nederlandse editie verscheen in 2002 en beleefde in 2019 haar tiende druk. In 2014 verscheen van zijn hand Spinoza. Een paradoxale icoon van Nederland, dat de merkwaardige geschiedenis beschrijft van hoe de immigranten-zoon Spinoza met zijn duistere metafysica in de canon van het ‘nuchtere’ Nederland terecht is gekomen.
Data
zaterdag 16 oktober 2021
zaterdag 30 oktober 2021
zaterdag 13 november 2021
zaterdag 27 november 2021
Tijd
16.00 uur inloop
16.15-17.15 uur les
17.15-17.35 uur pauze
17.35-18.05 uur gelegenheid tot vragen stellen
Locatie
De cursus wordt gegeven in de Embassy of the Free Mind.
Taal
Nederlands
Cursusmateriaal
De literatuur krijgt u aan het begin van de cursus uitgereikt.
Kosten
€ 120,-, incl. cursusmateriaal.
Let op: de cursus is een totaalpakket. Het is niet mogelijk afzonderlijke lessen te volgen.
Minimum aantal deelnemers
12
14, 21 en 28 JUNI 2020 - Online cursus | Jung & the Great Work of Alchemy
NB: Deze cursus wordt in het Engels gegeven
The mysteries of alchemy have drawn many to the secrets hidden within its ancient images and texts. To this day there remains an aura of mystery around these extraordinary teachings which originated in Egypt. One of the profound thinkers in recent history was the Swiss psychiatrist Carl Jung who made alchemy accessible to the man and woman of our time. He discovered in the alchemical tradition the phases of transformation that the deep psyche undergoes as it moves through the process of awakening that he called “individuation”. After his own deep initiatory encounter with the collective unconscious, beginning in 1913, he discovered that the imagery and texts of the alchemists were very similar to the material surfacing in his own dreams and active imaginations as well as in those of his patients. This gave him the foundation for his own work in making the mysteries of the psyche accessible to his contemporaries and to us.
In this course we will explore the tradition of alchemy from a depth-psychological perspective, being led by the work of Anne Baring who has written and reflected expansively on this subject. We will examine the alchemical stages of Nigredo, Albedo, and Rubedo in both microcosm as well as macrocosm. What do these stages mean for us individually and how can we view our current collective crisis through this lens? What stage of alchemy are we in collectively and how can this lens help us in this time of the pandemic?
Participation: via Zoom. After purchasing a ticket for the course you will receive an email with instructions. Every week you will also receive a digital hand-out accompanying the class. Come join this online group with likeminded people!
Language: English
Dates: 14 - 21 - 28 JUNE 2020 (no individual classes possible)
Time: 17.00 - 18.30h CEST
17.00 - 18.30h AMSTERDAM
11.00h - 12.30h NEW YORK
08.00h - 09.30h LOS ANGELES
Course fee: € 99 / $110
PLEASE NOTE: ONLY LIMITED PLACES AVAILABLE!
MELD JE HIER AAN
This is a three-part introductory course that will be followed up later this year with an in-depth exploration of the same themes. You will have to have participated in this one, to be able to enroll for the follow-up course.
Faranak Mirjalili is a Jungian Analyst trained and based in The Netherlands. Her current work and research revolve around connecting individual psychology to collective mythologies and how active participation in myth can help both the individual and collective psyche transform during the Analytical process. She’s the founder of the Anima Mundi School where she works with a small collective of women worldwide from various fields that bring together psychology, the mythic imagination, and the creative arts.
www.faranakmirjalili.net
www.animamundischool.org
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven!
2, 9, 16, 23, 30 NOVEMBER & 7 DECEMBER 2019 - Cursus: Hildegard van Bingen: een 12e-eeuwse visionaire vrouw. Scivias, een pelgrimstocht van de ziel.
Wie ben ik? Waar sta ik in mijn leven en wat wil ik nu echt? Het zijn vragen waar al veel eeuwen over wordt nagedacht in de meest indrukwekkende geschriften. Van de grote namen hebben we vaak wel gehoord, de – vaak mannelijke – filosofen uit onze geschiedenisboeken. Van de meeste vrouwen hebben we of niet gehoord of weten we niet veel meer dan de naam. Een van die bijzondere vrouwen is Hildegard van Bingen (1098-1179), een 12e-eeuwse visionair die eigenlijk een soort multitalent was. Ze wordt als tiende kind van een adellijke familie al op jonge leeftijd aan God toegewijd. In de trilogie Liber Scivias treedt Hildegard niet alleen aan de dag als mystica, theoloog, filosoof en magistra van haar eigen kloosterzusters, maar ook als strijdbare, gezaghebbende vrouw. Ze is bevlogen en zet de vrouw in de 12e eeuw in een heel ander licht. Ze laat tegenover de mannenwereld en de mannendenkers van toen zien hoe uniek de vrouw is in haar sensitiviteit. Women empowerment in de 12e eeuw eigenlijk. Hildegard is mystiek begaafd, geleerd, handelend, en brengt haar eigen lessen in de praktijk. Toch noemt ze zichzelf tot het eind van haar leven ‘ongeleerd’, want God was haar leermeester.
In een benedictijnerklooster leidt Hildegard aanvankelijk een verborgen leven tot ze in 1141 in een visioen Gods boodschap ontvangt: ‘ontsluit de kluis der mysteriën’ en ‘zeg en schrijf wat ik je zeg’.
Dit is voor haar het begin van haar eerste visioenentrilogie Liber Scivias, Het boek Ken de wegen. Het gaat over de ziel als pelgrim, tastend, zoekend naar zijn oorsprong. Het kan een voorbeeld zijn in ons leven om de belangrijke vragen zoals hierboven staan te stellen. Dan is Scivias een leidraad om op weg te gaan. Het beschrijft Hildegards eigen leerweg onder leiding van God en dient ons tegelijkertijd als een soort spirituele reisgids, op weg naar eigen bestemming.
Opzet van de cursus
In zes bijeenkomsten wordt telkens na een korte inleiding een van Hildegards visioenen uit Scivias besproken - met het eerste deel als basis - samen met de erbij behorende miniatuur, vervaardigd door Hildegards eigen kloosterzusters. Zo is het mogelijk om inzicht te krijgen in het totaalconcept van Hildegards trilogie en te ervaren hoe actueel deze vandaag de dag nog is.
Tijdens de daaropvolgende gezamenlijke lezing wordt ook aandacht besteed aan de zogenoemde lectio divina, een middeleeuwse en monastieke leeswijze, die zich voltrekt van lectio (lezing hardop), naar ruminatio (innerlijke verwerking), naar sapientia (ervaren van de innerlijke betekenis in het dagelijks leven). En dan blijkt de kracht van Hildegards beeld- en klanktaal, de onderliggende betekenis van haar woorden en hoezeer dit werk in dat opzicht een indrukwekkende samenhang vormt.
Over Mieke Kock-Rademakers
Mieke Kock-Rademakers (1944) is classicus, filosoof en vertaalster van het werk Scivias - Ken de Wegen - van Hildegard van Bingen. Zij was docent klassieke talen in het voortgezet onderwijs en leidt meerdere leeskringen. Als filosoof richt zij zich in het bijzonder op Plato, Aristoteles en de – in de middeleeuwen zo belangrijke – Neoplatoonse traditie. Haar doctoraalscriptie handelde over Heideggers vertaling van de grotvergelijking bij Plato. Het gaat haar in haar werk om het spoor van denken in taal. Daartoe benadert zij de teksten vanuit wijsgerig-antropologisch perspectief met de vraag: ‘Wat bezielt de mens’ en ‘Hoe laat deze vraag zich beantwoorden in de loop van de geschiedenis’.
In 2017 voltooide zij de vertaling van Hildegards eerste visioenentrilogie, Liber Scivias (Het boek Ken de Wegen). Zij benadert de teksten volgens de middeleeuwse, monastieke methode van de lectio divina, om zo hun mystieke zeggingskracht beter te doen verstaan. Het is de eerste keer dat Liber Scivias, vertaald vanuit de oorspronkelijke, Latijnse tekst, in ons taalgebied is verschenen.
Data: 2, 9, 16, 23, 30 november & 7 december 2019
Tijd: 14.00 - 16.00 uur
Taal: Nederlands
Kosten: € 150,00
Let op: slechts 15 plekken beschikbaar! Aanmelden kan alleen voor de hele cursus, niet voor afzonderlijke lessen. De cursus gaat door bij minimaal zes aanmeldingen.
16, 23 en 30 NOVEMBER 2019 - Cursus, Base Metal into Gold: Jung & the Great Work of Alchemy door Jungiaans analyst Faranak Mirjalili
NB: deze cursus wordt in het Engels gegeven
The mysteries of alchemy have drawn many to the secrets hidden within its ancient images and texts. To this day there remains an aura of mystery around these extraordinary teachings which originated in Egypt. One of the profound thinkers in recent history was the Swiss psychiatrist Carl Jung who made alchemy accessible to the man and woman of our time. He discovered in the alchemical tradition the phases of transformation that the deep psyche undergoes as it moves through the process of awakening that he called “individuation”. After his own deep initiatory encounter with the collective unconscious, beginning in 1913, he discovered that the imagery and texts of the alchemists were very similar to the material surfacing in his own dreams and active imaginations as well as in those of his patients. This gave him the foundation for his own work in making the mysteries of the psyche accessible to his contemporaries and to us.
In this course we will explore the tradition of alchemy from a depth-psychological perspective, being led by the work of Anne Baring who has written and reflected expansively on this subject. We will examine the alchemical stages of Nigredo, Albedo and Rubedo in both microcosm as well as macrocosm. What do these stages mean for us individually and how can we view our current collective environmental, social and political crises through this lens? What stage of alchemy are we in collectively and how can this lens help us in this time?
Faranak Mirjalili is a myth- and storyteller and a Jungian Dreamwork teacher. She is a student of the works of C. G. Jung and in training as a Jungian Analyst in The Netherlands. As a research student in the field of Feminine Consciousness and Embodiment, she focuses on the connection of the organs and spiritual centres of the body to the personal and collective unconscious, with an emphasis on the importance of the heart in the transformation of consciousness. Her interest and work are on how the body and wisdom of a new emerging Feminine can be of service in a time of global ecological crisis.
Data: 16, 23 en 30 november
Tijd: 11.30 - 13.30 uur
Taal: Engels
Kosten: € 75,-
Let op: slechts 15 plekken beschikbaar!
SOLD OUT !
The Dream of the Cosmos. History of the Feminine Consciousness - Part Two - 2019
Following part I of the course entitled 'The Dream of the Cosmos. History of the Feminine Consciousness', now follows PART TWO of this course with a continuation of three lessons. It is not necessary to have followed the first part of the course.
ABOUT THE COURSE
In Part 1 of this Course, we explored the history of human consciousness and how it has changed during the past eras, staring with the Lunar Era - the Palaeolithic, Neolithic & Bronze Age - into the Solar Era - starting with the Iron Age - where masculine values started to become more important and the feminine started to recede into the collective shadow.
In the next three classes, we will dive into a practical understanding and approach of the work of Carl Jung, who brought forth a reconnection to the Feminine in the modern language of depth-psychology. We’ll explore his connection and love for Alchemy and his discovery of the Shadow and the Collective Unconscious.
Let op: deze cursus wordt in het Engels gegeven.
Dates: 16, 23, 30 June
Time: 11.30-13.30 hours
Fee: € 60,-
Language: English
Class 1
Carl Jung, Dreamwork & Alchemy
In the class we will cover the work of Carl Jung, what he did for the West and why this is of importance in our time. We will look at the world Individuation as oppose to ‘individualisation’ and try to penetrate into the true meaning of this word. What was the contribution of Jung and what did he recover in his own discoveries with the collective unconscious and the later studies of Alchemy? What is the importance reclaiming our Shadow through connecting to our Dreams and how do we reclaim a relationship to the ‘otherworld’ through Dreamwork?
Study material: Chapter 10, 11, and 18 of The Dream of the Cosmos
Class 2
The Shadow, the Collective Unconscious & the Primordial Soul
One does not become enlightened by imagining figures of light, but by making the darkness conscious. — Carl Jung
In the class we will go more in depth with the work of Carl Jung, with emphasis on the Shadow - both Personal and Collective. In the time of patriarchy, what has gone into our collective shadow? How can we reclaim the Feminine in a time where she has been unknown to us for millennia? What does the image of the Dragon have to do with the collective shadow? During this class, we will dive into ways of working with the shadow and we will explore our collective shadows as emphasised in Anne’s book: The Shadow of Religion, the Shadow of Politics & Science: in other words: how can we recognise shadow both on a personal level and collective one and work with its images?
Study material: Chapter 12 and 13 of The Dream of the Cosmos
Class 3
Sleeping Beauty: a fairy tale of our time.
In the class we will dive into the importance of Mythology and Fairytales, and what wisdom they hold, how the ancients worked with myth and stories. How did myths come into being and how can we reclaim our relationship to the ancient gods and goddesses through story?
The Fairytale of Sleeping Beauty as a metaphor for our time. Faranak will be doing a storytelling of this tale and we will collectively as a group, reflect on the symbolism and its significance. The aim of this class is to work with the imagination, and allow this to surface within the participants.
Study material: Interlude One of The Dream of the Cosmos
ABOUT THE AUTHOR OF 'THE DREAM OF THE COSMOS'
Anne Baring is a pioneer in the historical research of the feminine aspect of the gods… She addresses the real cultural roots of the multifaceted crisis we currently experience globally - spiritually, psychologically, ecologically, socially, politically and economically. Baring derived inspiration from the ideas that are present in the Embassy of the Free Mind, which is also why she personally embraces the initiative. As a young researcher, Faranak Mirjalili will bring these ideas closer to us.
ABOUT FARANAK MIRJALILI
Faranak Mirjalili is a myth- and storyteller and a Jungian Dreamwork teacher. She is a student of the works of C. G. Jung and in Training as a Jungian Analyst in The Netherlands. As a research student in the field of Feminine Consciousness and Embodiment, she focuses on the connection of the organs and spiritual centres of the body to the personal and collective unconscious, with an emphasis on the importance of the heart in the transformation of consciousness. Her interest and work are on how the body and wisdom of a new emerging Feminine can be of service in a time of global ecological crisis.
Faranak works in both groups and individually. Her work and research aim to break out of the individual therapy room and make space for group-work by connecting to the collective ‘Mundus Imaginalis’ through the world of Myth and Fairytales. She offers workshops in Europe and teaches myth and dreamwork internationally to students through her Online Program. More info and online articles about Faranak: www.faranakmirjalili.net
The Dream of the Cosmos: Introduction to the History of the Feminine. Feminine Consciousness and the Rise of a New Story - 2019
Following our lecture on the History of the Feminine Consciousness from 18 April, we now introduce a 3-class course on the same theme: The Dream of the Cosmos: Introduction to the History of the Feminine. Feminine Consciousness and the Rise of a New Story.
ABOUT THE COURSE
Who and what is the Goddess? How did the world look like before patriarchy and the rise of science and technology? What price do we pay for the modern life we live, the comfort and technological advances we enjoy every day?
Let op: deze cursus wordt in het Engels gegeven.
ABOUT THE AUTHOR OF 'THE DREAM OF THE COSMOS'
Anne Baring is a pioneer in the historical research of the feminine aspect of the gods… She addresses the real cultural roots of the multifaceted crisis we currently experience globally - spiritually, psychologically, ecologically, socially, politically and economically. Baring derived inspiration from the ideas that are present in the Embassy of the Free Mind, which is also why she personally embraces the initiative. As a young researcher, Faranak Mirjalili will bring these ideas closer to us.
ABOUT FARANAK MIRJALILI
Faranak Mirjalili is a myth- and storyteller and a Jungian Dreamwork teacher. She is a student of the works of C. G. Jung and in Training as a Jungian Analyst in The Netherlands. As a research student in the field of Feminine Consciousness and Embodiment, she focuses on the connection of the organs and spiritual centres of the body to the personal and collective unconscious, with an emphasis on the importance of the heart in the transformation of consciousness. Her interest and work are on how the body and wisdom of a new emerging Feminine can be of service in a time of global ecological crisis.
Faranak works in both groups and individually. Her work and research aim to break out of the individual therapy room and make space for group-work by connecting to the collective ‘Mundus Imaginalis’ through the world of Myth and Fairytales. She offers workshops in Europe and teaches myth and dreamwork internationally to students through her Online Program. More info and online articles about Faranak: www.faranakmirjalili.net
DATE: 19 May - 26 May - 2 June 2019
TIME: 12.00 - 13.30h
TICKETS: € 60 for the whole course. Please note that it's not possible to take individual classes. Tickets available from Monday 6 May. Be fast before it's sold out, since we only have 20 spots available! Book your ticket here.
LANGUAGE: English
Class 1
The Lunar Era - A return to the Goddess
In the first class we will look back into what is known as the ‘Lunar Era’. A return to the time of the Great Mother and the Goddess. What does lunar consciousness mean and how is this different from what we know today? What did a ‘kinship with all of creation’ look like and what can we learn from these ancient civilisations like the neolithic era? How did we start to lose this Lunar consciousness? We will touch on various myths and images from ancient civilisations where the Great Mother was the prevailing image of Deity. We will explore the early signs of masculine consciousness coming down in the ancient civilisations of Sumeria, which made a slight shift in feminine consciousness from the image of the Great Mother to the Great Goddess Inanna, and later Ishtar.
Study material: Part 1 and 2 of The Dream of the Cosmos
Class 2
Solar Era - Masculine consciousness & Patriarchy
In this class we will focus on the Solar consciousness and the rise of masculine consciousness, and how this moved into Patriarchy. When did ‘God in nature’ disappear into the a distant ‘sky god’ and what was the original purpose of masculine consciousness and the rise of the ‘warrior hero’? We will explore the shift from tribal consciousness where the ‘participation mystique’ was a natural way of being, into the individualisation and the rise of the importance of the individual vs. the group/tribe. How did this connect to the emergence of the ego, separated from the deeper matrix of the unconscious?
We will focus on the damage of a Solar consciousness that excluded and exiled the feminine, the diffused light of the Moon and what damage this has done to both psyche and matter. From Micro to Macro, what have been the consequences of this one pointed focus that exiled the feminine? What price have we paid for the evolution of science and technology and what does this have to do with the original rise of masculine consciousness?
Study material: Part Three of The Dream of the Cosmos
Class 3
The Return of the Anima Mundi
the Soul of the Cosmos - the meeting of Alchemy and Science
In this third class we will come into a meeting point of the ancient with the modern, what Anne Baring calls ‘the new science’. The new discoveries in science are taking us towards the revealing of an ‘ensouled cosmos’. How does this connect us to ancient wisdom of the alchemists ‘Anima Mundi’ and why is this a significant moment in time? We will connect Alchemy with Scientific discoveries and discuss what is needed on a micro-level to move with this new consciousness into a new story. What does it take for a new story to emerge individually and collectively? How can we reclaim nature as the ‘garment of God’?
Study material: Part 5 (and optional part 4) of The Dream of the Cosmos
Hildegard van Bingens Scivias - Pelgrimstocht van de ziel, op weg naar eigen bestemming
13, 20, 27 maart, 3, 10 en 17 april 2019
Let op: de cursus start een week later dan eerder aangekondigd
Als allereerste cursus biedt de Embassy of the Free Mind zes bijeenkomsten rondom het werk van de middeleeuwse visionair Hildegard van Bingen. In zes bijeenkomsten wordt telkens na een korte inleiding een van Hildegards visioenen besproken, samen met de daarbijbehorende miniatuur, vervaardigd door Hildegards eigen kloosterzusters. Zo is het mogelijk om inzicht te krijgen in het totaalconcept van Hildegards trilogie en te ervaren hoe actueel deze vandaag de dag nog is.
Tijdens de daaropvolgende gezamenlijke lezing wordt ook aandacht besteed aan de zgn. lectio divina, een middeleeuwse en monastieke leeswijze, die zich voltrekt van lectio (lezing hardop), naar ruminatio (innerlijke verwerking), naar sapientia (ervaren van de innerlijke betekenis in het dagelijks leven). En dan blijkt de kracht van Hildegards beeld- en klanktaal, de onderliggende betekenis van haar woorden en hoezeer dit werk in dat opzicht een indrukwekkende samenhang vormt.
In de bijeenkomsten komen aan de orde:
Protestificatio, Hildegard wordt door God geroepen haar visioenen en Zijn uitleg daarvan te openbaren.
Scivias I, 1, De noodzakelijke voorwaarden voor de ziel om op weg te gaan.
Scivias I, 4, ‘De pelgrimstocht van de ziel’. De ziel, nog ontheemd, is geleidelijk in staat zich een voorlopige woon-, soldatentent (tabernaculum) te bereiden.
Scivias II, 3, De ziel wordt gelouterd en opgenomen in de kerk (ecclesia).
Scivias II, 6, De ziel wordt innerlijk gesterkt naar het voorbeeld van de mens-geworden Christus.
Scivias III, 3, De ziel aanvaardt haar geestelijke kruistocht, op weg naar het eeuwig Jeruzalem, bijgestaan door de deugden (virtutes) als goddelijke strijdkrachten.
Scivias III, 13, Aankomst van de ziel in het eeuwig Jeruzalem, voorspel van de Ordo Virtutum.
Tijdens de bijeenkomsten wordt de te behandelen tekst aan de cursisten uitgereikt.
Achtergrondliteratuur
Hildegard van Bingen, Scivias, Ken de wegen, Dl. I, II en III. Vertaling en inleiding Mieke Kock-Rademakers. Uitgeverij Verloren. Deze uitgave bevat tevens de Latijnse tekst en de daarbij horende miniaturen. In dl. III is ook een vertaling van de Ordo Virtutum opgenomen.
Over Hildegard van Bingen
Hildegard van Bingen (1098-1179), geboren te Bermersheim, werd als tiende kind van een adellijke familie al op jonge leeftijd aan God toegewijd. In het benedictijnerklooster van de Disibodenberg leidde ze aanvankelijk een verborgen leven tot ze in 1141 in een visioen Gods boodschap ontving: ‘ontsluit de kluis der mysteriën’ en ‘zeg en schrijf wat ik je zeg’.
Dit was voor haar het begin van haar eerste visioenentrilogie Liber Scivias, ‘Het boek Ken de wegen’, over de pelgrimstocht van de ziel. In deze trilogie treedt Hildegard niet alleen aan de dag als mystica, theoloog, filosoof en magistra van haar eigen kloosterzusters, maar ook als strijdbare, gezaghebbende vrouw.
Scivias I behandelt het Oude Testament. Hierin staat de ziel, als onderdeel van de schepping, nog in al haar stoffelijkheid centraal, met aan het slot de engelenkoren in een ver verschiet.
In Scivias II wordt in het Nieuwe Testament de ziel gelouterd en gevormd tot waarlijk mens-zijn, naar lichaam en ziel, naar het voorbeeld van Christus.
Scivias III behandelt de eindtijd waarin de ziel zich ontwikkelt van rondgang naar geestelijke opgang, daarbij geholpen door de deugden (virtutes), tot zij aankomt in het eeuwig Jeruzalem.
De bekroning van Liber Scivias wordt gevormd door de Ordo Virtutum (de Rei der Deugden), als de ziel, aanvankelijk ontheemd, haar thuiskomst, bij God ervaart. Zo vindt in dit mysterie-en klankspel de dramatische leergang van de ziel op magistrale wijze zijn voltooiing.
Over Mieke Kock-Rademakers
Mieke Kock-Rademakers (1944) is classicus, filosoof en vertaler. Zij was werkzaam als docent klassieke talen en leidt meerdere leeskringen. In 2017 voltooide zij de vertaling van Liber Scivias, Het boek Ken de Wegen, een trilogie over de pelgrimstocht van de ziel van de mystica Hildegard van Bingen. Het is de eerste keer dat deze monumentale trilogie, vertaald vanuit het Latijn, in ons taalgebied is verschenen. De uitgave is verlucht met de bijbehorende miniaturen. Zij zijn een weergave zijn van de visioenen die Hildegard ontving en zijn naar alle waarschijnlijkheid door haar eigen kloosterlingen vervaardigd. De uitgave bevat tevens tekst en vertaling van het indrukwekkend zang- en mysteriespel De Ordo Virtutum (De Rei der Deugden).
Bij het vertalen benadert ze de tekst volgens de middeleeuwse opvatting van de grammatica speculativa. Deze opvatting sluit nauw aan bij de lectio divina, een monastieke wijze van tekstlezing die leidt tot ‘smakende wijsheid’. In die zin is haar aanpak tevens hermeneutisch (vgl. Heidegger: Das Wort gibt zu Denken). In de vertaling handhaaft ze zo veel mogelijk de oorspronkelijke tekst. Alleen zo is het mogelijk om de onderliggende betekenis van de tekst en de intentie van de auteur - voor Hildegard is dat God - te ont-dekken.
Als filosoof richtte Mieke Kock-Rademakers zich op Plato, Aristoteles en de - in de middeleeuwen zo belangrijke - Neoplatoonse traditie. Haar doctoraalscriptie handelde over Heideggers vertaling van de grotvergelijking van Plato: Platons Lehre von der Wahrheit. Haar belangstelling gaat uit naar het spoor van denken in taal. Daartoe benadert zij teksten vanuit wijsgerig- antropologisch perspectief met als vraag: ‘Wat bezielt de mens’ en ‘Hoe laat deze vraag zich beantwoorden in de loop van de geschiedenis’. Ze was docent klassieke talen en leidt meerdere leeskringen.
Mieke is tevens geïnteresseerd in Oude Muziek. Ze vertaalde en interpreteerde liedteksten voor Cantus Modalis (o.l.v. Rebecca Stewart) en Cercamon (o.l.v. Lida Dekkers). Zo ontmoette ze Hildegard van Bingen (1098 – 1179) als een begenadigd componist en ontdekte ze hoe het (mystieke) woord bij Hildegard geleidelijk opgaat in klank, hoezeer de samenhang van woord, beeld, klank en innerlijk gebeuren in haar teksten werkzaam is.
Aldus ervoer ze wat een opmerkelijke vrouw Hildegard van Bingen was: uitzonderlijk getalenteerd op velerlei gebied en, ondanks haar vrouw-zijn, zeer invloedrijk in haar tijd als zieneres, (kerk)geleerde, auteur van talrijke (ook geneeskundige) geschriften als ook stichter en magistra van haar kloosters, in Bingen en later ook Eibingen.
Praktische informatie
Data: 13, 20, 27 maart, 3, 10 en 17 april 2019
Tijd: 15:00-16:30 uur (geen pauze, in de zaal stat water klaar en voor en na de cursus kunnen cursisten op eigen kosten iets gebruiken in het café )
Kosten: € 120,-.
Aanmelden
MELD U HIER AAN
Aanmelden kan alleen voor de hele cursus, niet voor afzonderlijke lessen. De cursus gaat door bij minimaal zes aanmeldingen.
Cursussen
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Curabitur quis ante consectetur, ultrices ligula sit amet, condimentum odio. In gravida dui ut lectus pretium, pulvinar interdum ipsum pretium. Nam vitae interdum felis.
Word vrijwilligerIn de 17e en 18e eeuw was de Nederlandse Republiek, met Amsterdam als een van de meest vooraanstaande steden, één van de weinige landen in Europa die een grote mate van vrijheid van drukpers en meningsuiting genoot.
Amsterdam als vrijhavenDe Embassy of the Free Mind is pas geslaagd als dit initiatief door velen wordt gedragen en mogelijk gemaakt. Het vuur van de vrije geest zet aan tot denken én tot handelen, naar het voorbeeld van de wijze koopman, de mercator sapiens.
Word founderAMERICAN FRIENDS OF THE RITMAN LIBRARY
Do you believe it is important that our collection and our ideas are preserved for future generations? With your contribution you support our mission to make universal wisdom accessible and applicable for everyone.
SUPPORT THE EMBASSY OF THE FREE MIND
Help us build a community of free minds that connects us all around the world. Together we can ensure that the collection of the Embassy of the Free Mind - the Bibliotheca Philosophica Hermetica - will also be available for our children. Any contribution is welcome. Select an amount of your choice.
Thank you for your donation.
U.S.-based donors can support our activities in a tax-efficient way through a contribution to the American Friends of The Ritman Library Fund at the King Baudouin Foundation United States (KBFUS).
100% of your donation is tax-deductible to the extent allowed by US law. Your donation is made to Every.org, a tax-exempt US 501(c)(3) charity that grants unrestricted funds to the American Friends Fund set up for Ritman Library - Bibliotheca Philosophica Hermetica collection of the Embassy of the Free Mind hosted at the King Baudouin Foundation United States (KBFUS) on your behalf.
More info: https://www.every.org/ritman-library-bibliotheca-philosophica-hermetica-nl
American Friend FundPERSBERICHT 21 oktober 2017 DAN BROWN OPENT EMBASSY OF THE FREE MIND IN AMSTERDAM
NIEUW PLATFORM VOOR BOEKEN, KUNST, KENNIS, ONTMOETING EN EDUCATIE IN HET HUIS MET DE HOOFDEN AAN DE KEIZERSGRACHT
Vandaag opent bestsellerschrijver Dan Brown in Amsterdam de Embassy of the Free Mind. De Embassy is een nieuw internationaal platform waar cultuur, muziek, kunst, wetenschap en spiritualiteit worden ingezet om het vrije denken te stimuleren en te delen. Gevestigd in het monumentale 17de eeuwse stadspaleis het Huis met de Hoofden aan de Keizersgracht, combineert de ambassade verschillende functies: kenniscentrum, internationaal trefpunt, studieplek, café én Amsterdamse huiskamer. Initiatiefnemer van dit bijzondere project is Stichting Het Wereldhart. De Embassy of the Free Mind is vanaf 1 november open voor het publiek met een breed scala aan activiteiten: een museum-experience, rondleidingen, lezingen, debatten, colleges, concerten en symposia.
Bibliotheca Philosophica Hermetica In de Embassy of the Free Mind is een uitgelezen keuze aanwezig uit de collectie van de wereldberoemde Bibliotheca Philosophica Hermetica, een bibliotheek met 25.000 boeken op het gebied van onder meer hermetica, alchemie, mystiek, rozenkruisers, gnosis & westerse esoterie en kabbala. De bibliotheek, die uniek is in de wereld, werd precies 60 jaar geleden opgericht door Joost Ritman, en werd vorig jaar door hem en zijn echtgenote geschonken aan Stichting Het Wereldhart met het doel om deze voor iedereen toegankelijk te maken, zowel fysiek als virtueel.
Visuele tijdreis In de verschillende ruimtes van het Huis met de Hoofden, dat voor de opening van de Ambassade geheel opnieuw werd ingericht, zijn 200 ingelijste reproducties te zien met de beeldtaal van de Hermetische wijsheid die de bezoekers meeneemt op een visuele tijdreis. De ambassade heeft een Grote Sael, Kleine Sael, Phoenix zaal, leeszaal, studieruimte en café.
Schenking Joost en Rachel Ritman Joost en Rachel Ritman hebben ter gelegenheid van de feestelijke opening twee museale topstukken aan de Embassy of the Free Mind geschonken: ‘De Graal van Amsterdam’, een dubbele graalbeker met 12 miniaturen over de Westerse traditie van de Graal. Zij lieten dit vervaardigen door de Russische schilder van lakminiaturen Oleg Vladimirovich An (1952), die er 10 jaar aan werkte. Oleg An is een van de topschilders uit Palech, van oudsher een vermaard centrum voor het vervaardigen van iconen. Het andere object is de Roman van de Roos, een kristallen kunstobject van Steuben Glass uit New York dat het 13de eeuwse verhaal vertelt van de zoektocht naar de Roos, symbool van de liefde.
Digitalisering collectie Op dit moment wordt de kerncollectie van de Bibliotheca Philosophica Hermetica van ca. 5.000 boeken gedigitaliseerd. De eerste 1.500 boeken zijn al geheel gescand en te vinden op www.embassyofthefreemind.com. De digitalisering werd vorig jaar mogelijk gemaakt door Dan en Blythe Brown en door een bijdrage van het Prins Bernhard Cultuurfonds.
Samenwerking Stichting Het Wereldhart en Orde van Vrijmetselaren Esther Ritman, voorzitter van Stichting Het Wereldhart, maakte tijdens de opening bekend dat zij vandaag een samenwerkingsconvenant heeft getekend met de Orde van Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden, vertegenwoordigd door Gerrit van Eijk, Grootmeester van de Orde. De Embassy of the Free Mind en de Orde gaan samenwerken bij het beheer en de ontsluiting van hun fysieke en digitale collecties, en het stimuleren van onderzoek en studie op het gebied van hermetisme en vrijmetselarij. De beroemde Kloss-bibliotheek van de Orde van Vrijmetselaren in Den Haag bevat ca. 50.000 boeken en manuscripten.
Dan Brown, die zich in zijn werk onder meer laat inspireren door het gedachtengoed van de Bibliotheca Philosophica Hermetica, tijdens zijn lezing in Paradiso Amsterdam: “Uit naam van de dialoog en de uitwisseling van ideeën wil ik graag benadrukken wat ons vandaag bijeenbrengt: niets meer en minder dan boeken, de magische dingen die in staat zijn ideeën over te brengen dwars door tijd, taal en cultuur heen.”
Esther Ritman, directeur van de Embassy of the Free Mind: “Ieder mens is anders, maar we krijgen allemaal hetzelfde geboorte geschenk mee: wijsheid. Ons motto is Sharing Wisdom. Creating Conscious Action. Hier is iedereen welkom die inspiratie en denkkracht zoekt en brengt.”
Embassy of the Free Mind in het Huis met de Hoofden
Sharing Wisdom – Creating Conscious Action
Keizersgracht 123
1015 CJ Amsterdam
www.embassyofthefreemind.com
Openingstijden: dinsdag tot en met vrijdag van 10.00-17.00 uur. Entree: € 9,00 Ambassade rondleidingen: Iedere dag om 15.00 gedurende 30 minuten, aanmelden via de website. Kosten ad € 5,00 zijn niet inbegrepen in de dagkaart.
Exclusieve rondleiding topstukken uit de collectie met conservator of bibliothecaris: € 50,00 per persoon. (Aanmelden voor deze rondleidingen kan alleen via de website)
-------------------
Voor meer informatie
Embassy of the Free Mind
Boris de Munnick, pers & publiciteit
06 22 978 444
Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.